کلونوس یا اسپاسم لرزشی چیست؟ +علائم، تشخیص و درمان
فهرست مطالب
کلونوس (Clonus) یا اسپاسم لرزشی بدن یک مشکل عصبی است که منجر به بروز حرکات غیرقابل کنترل، ریتمیک و لرزان در عضلات می‌شود. افرادیکه کلونوس را تجربه میکنند، معمولا از انقباضات مکرر و سریع شکایت میکنند. در واقع این وضعیت مانند انقباض گاهبهگاه عضلات (میوکلونوس) نیست.
اگرچه کلونوس عمدتا در اثر آسیب عصبی و کشش بیشازحد عضلات کنترلکننده زانو و مچ پا رخ می‌دهد، اما میتواند سایر نواحی بدن مانند مچ دست، انگشتان دست، ساق پا، فک و آرنج را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
از نظر پزشکان علت لرزش ماهیچههای بدن این مساله است که اعصاب آسیب‌دیده با عدم فرماندهی زمینه شل شدن عضلات را فراهم میکنند و در این شرایط عضلات با انقباضات غیرارادی، سفتی و درد واکنش نشان میدهند.
عدم درمان به‌موقع میتواند منجر به خستگی عضلات در اثر اسپاسم مداوم شود و ممکن است بعدا استفاده از این عضلات را برای فرد دشوار کند. از نظر اغلب بیماران، کلونوس میتواند انجام فعالیتهای روزمره را سخت کند و بههمیندلیل ناتوان‌کننده است. در این مقاله با علل و نحوه درمان آن بیشتر آشنا شوید.
علائم کلونوس چیست؟
ازآنجاییکه کلونوس نوعی انعکاس یا رفلکس است، ممکن است مدام با انقباضات غیرارادی و ریتمیک عضلات در ناحیه آسیب‌دیده مواجه شوید. معمولا این انقباضات بهصورت لرزشهای خفیف تا شدید خود را نشان میدهند و بهمرور باعث احساس گرفتگی، سفتی و درد در ماهیچهها می‌شوند. سایر مشکلات عصبی و عضلانی که ممکن است در کنار کلونوس رخ دهند شامل موارد زیر هستند:
- رفلکسهای بیشفعال تاندونها
- بیحرکتی مفاصل
- افزایش تون عضلانی یا هیپرتونیک
- عبور غیرارادی پاها از روی یکدیگر یا حرکت قیچی
مطمانا تحمل این وضعیت برای شما سخت است و در انجام فعالیتهای روزانه دچار مشکل میشوید. بههمیندلیل، لازم است در اولین فرصت به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. جالب است بدانید که نمونههایی از علائم کلونوس در نوزادان و کودکان نیز مشاهده شده است.
علت بروز کلونوس چیست؟
اگرچه هنوز علت دقیق کلونوس شناخته نشده است، اما پزشکان معتقد هستند که معمولا در اثر اختلال در مسیر الکتریکی اعصاب درگیر در حرکت عضلات بهدلیل ابتلا به بیماریهای زیر بروز می‌کند:
- اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS): یک بیماری عصبی نادر است که کنترل و حرکات ماهیچه‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهد. گاهی بهعنوان بیماری لو گِریگ (Lou Gehrig) شناخته می‌شود.
- آسیب مغزی یا نخاعی: مانند ضربه به سر در اثر تصادف که ممکن است به اعصاب مغز یا نخاع آسیب برساند.
- سندرم سروتونین: یک واکنش بالقوه خطرناک است که در صورت تجمع بیشازحد سروتونین در بدن رخ می‌دهد. اگرچه این تجمع ممکن است بهدلیل سوءمصرف دارو باشد، اما گاهی در اثر اختلال دارویی رخ می‌دهد.
- مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس (MS): یک اختلال خودایمنی است که به غلاف محافظ اطراف اعصاب حمله می‌کند. آسیب ناشی از آن سیگنالدهی عصبی در مغز را مختل می‌کند.
- سکته مغزی: معمولا در اثر کاهش اکسیژنرسانی یا تجمع خون در مغز بروز می‌کند. اگر سکته مغزی به ناحیهای در مغز که حرکت ماهیچهها را کنترل می‌کند آسیب برساند، ممکن است باعث ایجاد کلونوس شود.
- تومور مغزی: رشد تومور به نورونهای حرکتی مغز فشار میآورد یا باعث تورم این نواحی می‌شود و ممکن است منجر به بروز کلونوس شود.
- عفونتها: عفونتهایی مانند مننژیت و آنسفالیت در صورت شدید شدن میتوانند به سلولهای مغز یا اعصاب آسیب برسانند.
- بیماریهای عصبی ارثی مانند پاراپلژی اسپاستیک فامیلی و گروهی از اختلالات ژنتیکی نادر: بر نخاع تأثیر میگذارند و باعث از دست دادن تدریجی تون عضلانی و کنترل ماهیچهها می‌شوند.
- فلج مغزی
- برخی بیماریهای متابولیک مانند بیماری کرابه (Krabbe)
در برخی موارد، نارسایی کبد یا کلیه میتواند بهدلیل تجمع مواد زائد در بدن منجر به کلونوس شود. زیرا این تجمع بر عملکرد طبیعی مغز اثر میگذارد.
انواع کلونوس یا اسپاسم لرزشی
با توجه به اینکه آسیب عصبی و در نتیجه انقباض غیرارادی و تکراری عضلات در کدام ناحیه از بدن رخ می‌دهد، انواع کلونوس وجود دارد که عبارتند از:
- کلونوس یا اسپاسم لرزشی پا
- کلونوس مچ پا
- کلونوس مچ دست
- کلونوس انگشتان دست
- کلونوس آرنج
- کلونوس زانو
- کلونوس فک
آیا امکان پیشگیری از بروز کلونوس رفلکس وجود دارد؟
ازآنجاییکه دلیل قطعی این بیماری مشخص نشده است، نمیتوان یک راهحل دقیق برای پیشگیری از بروز آن ذکر کرد. با این وجود، توصیه می‌کنیم که سبک زندگی خود را تغییر دهید و با مصرف مواد غذایی سالم و شروع فعالیت بدنی مانع از بروز آسیب عصبی به بدن خود شوید. کنترل استرس روزانه نیز اهمیت زیادی دارد.
در عین حال، درمان به‌موقع بیماریهایی مانند ام اس، سکته مغزی، بیماریهای عصبی ارثی، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک و غیره میتواند از مواجهه با کلونوس جلوگیری کند.
نحوه صحیح تشخیص کلونوس (اسپاسم لرزشی)
ابتدا پزشک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و به مناطقی که بیشترین انقباضات و درد را دارند توجه می‌کند. اگر در مطب انقباض عضلانی داشته باشید، پزشک تعداد و سرعت انقباضات را اندازه می‌گیرد. هم‌چنین ممکن است با ضربه زدن بر روی تاندون مفصل آسیب‌دیده رفلکس کلونوس را ایجاد کند و سپس دست به تخمین بزند.
پزشک شما ممکن است آزمایشهای خاصی را برای تشخیص قطعی کلونوس و شناسایی بیماریهای زمینهای موثر تجویز کند. از انواع تست کلونوس میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- اسکن ام ار آی (MRI) برای بررسی میزان آسیب به سلولها یا اعصاب
- آزمایش خون برای کمک به شناسایی بیماریهای مختلف مرتبط با کلونوس
- نمونهبرداری از مایع مغزی نخاعی برای کمک به بررسی آسیب مغزی و نخاعی
- تستهای تعادلی برای کمک به ارزیابی میزان هماهنگی اعضای بدن
انواع روشهای درمان کلونوس
روند درمان کلونوس شامل ترکیبی از روشها مانند دارودرمانی، تزریق بوتاکس، فیزیوتراپی و حتی جراحی است. در مورد گزینههای درمانی زیر با پزشک خود صحبت کنید. زیرا درمانهای کلونوس را میتوان بهصورت آزمونوخطا پیش برد تا زمانیکه شما و پزشکتان آنچه را که برای شما مفید است پیدا کنید.
دارودرمانی
داروهای آرامبخش و شلکنندههای عضلانی میتوانند به کاهش علائم کلونوس کمک کنند. پزشکان اغلب این داروها را برای افراد مبتلا به کلونوس خفیف توصیه میکنند. مواردی چون:
- باکلوفن: شلکننده عضلات
- کلونازپام: نوعی آرامبخش
- دیازپام: نوعی آرامبخش
- تیزانیدین: شلکننده عضلات است و اغلب زمانی تجویز می‌شود که باکلوفن موثر نباشد.
این نوع داروها میتوانند باعث خوابآلودگی شوند و هنگام مصرف آن‌ها نباید رانندگی کنید. حتما با پزشک خود در مورد تمام مزایا و خطرات آن‌ها صحبت کنید.
انواع تراپی
اگرچه تزریق بوتاکس به طور گسترده بهعنوان روشی برای کاهش چینوچروکهای پوست شناخته شده است اما در واقع با شل کردن گروههای عضلانی اصلی میتواند به برخی از افراد مبتلا به کلونوس کمک کند. این روش باید به طور منظم انجام شود زیرا اثرات آن بهمرور زمان از بین میرود.
فیزیوتراپی میتواند به تقویت اثرات مفید دارودرمانی کمک کند. فیزیوتراپیست ممکن است از تمرینات خاصی برای افزایش دامنه حرکتی و هم‌چنین کشش عضلات در ناحیه آسیب‌دیده استفاده کند. بهمرور احتمالا بهبودی در علائم خود خواهید دید.
برخی از درمانگران ممکن است بستن آتل مچ دست یا مچ پا را برای بیماران توصیه کنند. زیرا آتل میتواند ثبات اعضای بدن را بهبود بخشد و خطر بروز آسیب بیشتر را کاهش دهد.
عمل جراحی
درصورتی‌که داروها و فیزیوتراپی کلونوس را تسکین ندهند، جراحی آخرین راهحل است. در طول آن جراح بخش‌هایی از گذرگاههای عصبی که باعث حرکات غیرطبیعی عضلانی می‌شوند را برش می‌دهد. بدینشکل، بخش زیادی از علائم کاهش پیدا می‌کند.
درمان خانگی کلونوس یا اسپاسم لرزشی
اگرچه درمانهای پزشکی برای بهبود کلونوس مهم هستند، اما درمانهای خانگی نیز میتوانند از آن‌ها حمایت کنند. تجربه نشان داده است که استفاده از کمپرس آب گرم یا حمام آب گرم ممکن است درد را تسکین دهد، درحالیکه استفاده از بستههای سرد ممکن است به کاهش اسپاسم کمک کند.
در برخی بیماران ممکن است مصرف مکمل منیزیم یا حمام نمک منیزیم به آرامش عضلات کمک کند. با این حال، افراد باید قبل از مصرف منیزیم با پزشک مشورت کنند، زیرا میتواند با سایر داروها تداخل داشته باشد. انجام تمرینات کششی و بستن آتل برای مچ دست و مچ پا نیز ممکن است به افراد خاصی کمک کند.
درمان کلونوس با طب سنتی
متخصصان طب سنتی علاوه‌بر مصرف داروهای گیاهی آرامشبخشی مانند بابونه، بیدمشک و گل گاوزبان، روی ماساژدرمانی، طب سوزنی و طب فشاری نیز تاکید دارند. معتقد هستند که طب سوزنی میتواند اعصاب آسیب‌دیده را ترمیم و مانع از بروز مشکلات بعدی شود. ماساژدرمانی با روغنهای ضروری مانند روغن کرچک، کنجد و زیتون نیز در رفع اسپاسم عضلات واقعا موثر است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
چشمانداز کلی کلونوس به علت زمینهای آن بستگی دارد. در صدمات یا بیماریهای حاد، کلونوس و اسپاسم عضلانی ممکن است بهمرور برطرف شود. اما در شرایط عصبی مزمن مانند ام اس، برای کمک به کنترل علائم به درمانهای طولانیمدت نیاز است. گاهی اوقات اگر وضعیت شما پیشرفت کند، مشکلات عضلانی میتواند بدتر شود. بههمیندلیل، مداخله زودهنگام برای درمان مناسب و مراقبت‌های بعدی حیاتی است.
درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری را ندارید، توصیه می‌کنیم از خدمات دکتر مغز و اعصاب آنلاین پذیرش۲۴ استفاده کنید. مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره آنلاین بهترین پزشک متخصص مغز و اعصاب برای درمان استفاده کنید.
پاسخ به سوالات متداول در زمینه کلونوس (اسپاسم لرزشی)
در این بخش می‌توانید پاسخ تعدادی از ابهامات ذهنی خود را بیابید.
کلونوس یا اسپاسم لرزشی به چه معناست؟
کلونوس یک بیماری عصبی است که بر سلولهای عصبی که حرکات ماهیچه‌ای را کنترل میکنند تأثیر میگذارد. در نتیجه آسیب به اعصاب باعث انقباضات یا اسپاسم غیرارادی عضلات می‌شود.
کلونوس در کجا ایجاد می‌شود؟
اگرچه انقباضات عضلانی را میتوان در سراسر بدن مشاهده کرد، اما بیشتر در ناحیه عضلات زانو (دو سر، سه سر و کشکک) و مچ پا دیده می‌شود.
تفاوت بین کلونوس و میوکلونوس چیست؟
در واقع کلونوس انقباض ریتمیک و غیرارادی عضلات است و میوکلونوس به انقباضات غیرارادی مختصر و ناگهانی عضلات اشاره دارد.
برای درمان کلونوس باید به چه متخصصی مراجعه کرد؟
برای درمان این مشکل عصبی باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
