ویزیت ؛جانِ کالا شده

یادداشت روز دوشنبه صفحه اخر شرق “دکتر بابک زمانی”

گفته می‌شود که « ویزیت »، به معنای ملاقات طبیب و بیمار، آجرِ ساختمان سلامت و اشکال در نرخ ان منشأ و علت پیشینی بسیاری از مشکلات سلامت است. اما چرا؟
به این دلیل ساده که تعرفه ویزیت، تعرفه بخش انسانی خدمات سلامت است و نقش انسان در این خدمات هم‌چنان محوری است و تا آن‌جا که افق دوران اجازه می‌دهد نقشی محوری خواهد ماند.

این حکم در نگاه اول بدیهی است اما مثل بسیاری دیگر از بدیهیات نگاه دوم را طاقت نمی آورد و نیاز به بسط و توضیح دارد.
علمای اقتصاد بحث خود را معمولاً از کالا شروع می‌کنند.کالا شیء یا خدمتی است که با نیروی کار تولید شده و ارزشی اضافه تولید می‌کند، یعنی اضافه بر هزینه مربوط به وسایل مصرف شده و مخارج زندگی کسی که آن کالا را تولید کرده است. کار بخشی از نیروی انسانی‌ایست که به شکل کالا در آمده است، از تولید کننده خود منتزع شده و به فروش می‌رسد. این یکی از تعاریف بسیار ساده شده «از خود بیگانگی» است و به معنای آن است که در شرایط موجودی که ایده‌ال نیست کار در هر حال فروخته و از ]جان[ جدا می‌شود.

برخی آرزومندان جامعه خیالی خود را چنان تصور می‌کنند که در آن کار از انسانی که آن را به انجام رسانده جدا یا فروخته نمی‌شود، تفاوت ساعت کار مولد و ساعاتی که آن‌ها را اکنون فراغت می‌خوانیم ناپدید می‌شود، ساعات کار بخشی از زندگی می‌شوند و انسان آن‌گونه که می‌خواهد آن را برنامه‌ریزی می‌کند طوری که هم مولد باشد و هم بخشی از زندگی.
این‌که این آرزو برآوردنی است یاخیر و از چه طریق؟ مورد بحث این یادداشت نیست، این‌جا تنها می‌خواهم به این موضوع بپردازم که وقتی می‌گویند ویزیت  دقیقا همان «جان کالا شده است» یعنی چه؟

و البته که هزار مرتبه همین تعریف برای سایر مشاغل هم مصداق دارد و محدود به کار پزشکی نیست. حتی می‌توان گفت برای سایر مشاغل به‌خوبی جا افتاده، اما تنها در کار پزشکی به‌عمد یا غیرِعمد مغفول مانده است. بی‌تردید براساس ابتدایی‌ترین قوانین اقتصاد بازتولید هر کالا مستلزم محاسبه همه هزینه‌های آن است. اما چرا اجر تمام ساختمان سلامت ؟ به این دلیل که ویزیت ساده ترین واحد محاسبه عامل انسانی در کار سلامت است عینی ترین و در عین حال قابل محاسبه ترین ! تا ویزیت ساده یک پزشک عمومی به درستی تعریف نشود ویزیت یک متخصص ، ویزیت در وضعیت اورژانس ویزیت در بیمارستان ، انجام یک اندوسکوپی بادستگاه ،جراحی آپاندیسیت، جراحی قلب و حتی هزینه یک تحقیقات بالینی، نوشتن یک کتاب پزشکی و … را نمی‌توان تعیین کرد و از آن‌جا که هزینه‌های مربوط به مکان و دستگاه و دارو و… به سادگی قابل محاسبه است، تعرفه‌گذاری در کار پزشکی در واقع همان تعرفه‌گذاری برای فعالیت‌های عامل انسانی است که جز با محاسبه ساده‌ترین واحد آن «ویزیت» قابل استحصال نیست.

اختلافات موجود در بین رشته‌های مختلف در ارزیابی خدمات تکنولوژیک تشخیصی و درمانی‌شان را باید از این زاویه نگریست که می‌توان ان را گم کردن سوراخ دعا هم نامید. ترجمه نعل‌به‌نعل کتاب تعرفه‌های آمریکا (کتاب کالیفرنیا) به زبان فارسی بدون تعریف واحد خدمات انسانی‌ای که در این کتاب به دقت تعریف شده و سایر معیارها براساس آن قرار دارند تنها تمدید مشکلات تا آینده‌ای نامعلوم است. ساختمان‌ها، دستگاه‌ها، داروها و تمام اسباب و آلات متداول و پیشرفته پزشکی تنها با «حضور» و «کار» پزشکان، پرستاران و تکنیسین‌های پزشکی است که شکل بیمارستان و درمانگاه به خود می‌گیرند جان می‌یابند و به حرکت درمی‌آیند. ساختمان‌ها با گذشت زمان فقط گردوخاک تولید می‌کنند، کامپیوترها حتی قادر نیستند بر یک هزارم واحد اضافه آزمایشی که جواب آن در چند هزار واحد در نوسان است چشم بپوشند تا چه برسد که بخواهند بیماری تشخیص دهند یا خدای ناکرده تصمیم برای جراحی بگیرند و پیشرفته‌ترین دستگاه‌ها هم در جای خود در طول زمان فقط زنگ می‌زنند.

شاید روزی اقتصاد که تنها به معنای اقتصاد سرمایه داری وجود دارد رخت بربندد اما در دنیایی که اقتصاد هنوز به حیات خود ادامه می‌دهد همین «جان کالا شده» است که خدمت می‌آفریند و انکار قوانین اقتصاد در مورد آن هیچ معنایی به‌جز تنزل روزافزون کیفیت آن نخواهد داشت. همه اقتصاددانان از هر نوع این را خوب می‌دانند و در هر مورد برای شما به خوبی توضیح خواهند داد؛ در همه موارد البته به‌جز ویزیت!

دکتر بابک زمانی از متخصصین مغز و اعصاب ایران که در کنار طبابت گاهی دست به قلم برده و بر اساس تجربیات و خاطرات خود مینویسند از پزشکان برجسته ی پذیرش۲۴ هستند. در پذیرش۲۴ تصمیم گرفتیم این داستان های شیرین و مطالب علمی را با شما به اشتراک بگذاریم…