تومور هیپوفیز خطرناک است؟ درمان ۷ نوع آدنوم هیپوفیز

غده هیپوفیز چیست؟

به عقیده بسیاری از پزشکان، حساس‌ترین بخش از مغز و جمجه را باید غده هیپوفیز بدانیم. اهمیت آن برای بدن انسان تا حد بالا است که می‌تواند روی سلامت سایر اعضای داخلی بدن نیز تاثیر بگذارد و عملکرد آن‌ها را تحت شعاع قرار دهد.

با آن‌که اندازه این غده در حد یک لوبیا بوده و محل آن زیر مغز است، اما بروز هر نوع مشکل برای آن می‌تواند سلامت فرد را حتی تهدید کند. غده هیپوفیز پشت بینی و سینوس پروانه‌ای و زیر هیپوتالاموس است و مواد خاصی را ترشح می‌کند.

این مواد مانند هورمون‌ها روی عملکرد اعضاء و بافت‌های بدن تاثیر می‌گذارند و از دیگر وظایف هیپوفیز باید تنظیم تعادل هورمون‌های ترشح شده سایر غدد بدن را نام ببریم. اما این غده نیز مانند هر عضو دیگری ممکن است دچار مشکلاتی مانند تومور شود.

از طرفی با توجه به این‌که مسائلی مانند رشد، تکامل و تولید مثل و عملکرد اعضایی مانند کلیه‌ها، سینه‌ها و رحم به غده هیپوفیز ربط دارد، تومور آن می‌تواند عملکردهای مرتبط با این غده را آشفته کند.

آدنوم هیپوفیز یا تومورهای خوش خیم غده هیپوفیز

آدنوم هیپوفیز جزو تومور‌های خوش خیم غده هیپوفیز هستند. بیشتر آن‌ها در لوب قدامی (قسمت جلویی) این غده قرار دارند. براساس گزارش‌های پزشکی، از هر ۱۰ نفر یک فرد در طول زندگی خود دچار تومور هیپوفیز می‌شود.

بعضی از آدنوم‌‌های هیپوفیز یک یا چند غده ترشح کننده هورمون را تحت تاثیر قرار می‌دهند و باعث ترشح بیش از حد چند هورمون می‌شوند.

این تومور‌های هیپوفیز فعال غدد درون ریز حتی زمانی که اندازه کوچکی دارند، می‌توانند تعادل هورمونی را از تعادل خارج کنند و بر عملکرد بدن تاثیر قابل توجهی بگذارند. افراد در هر سنی ممکن است به آدنوم هیپوفیز مبتلا شوند. با ما تا انتهای مطلب همراه باشید تا بیشتر درمورد این بیماری، علائم و راه‌های درمان آن بدانید.

انواع آدنوم هیپوفیز

ابتدا باید بگوییم تعداد زیادی از آدنوماهای هیپوفیز رشد کندی دارند و جزو تومورهای خوش خیم محسوب می‌شوند. بنابراین سرطانی نیستند و به سایر بخش‌های بدن راه پیدا نمی‌کنند. با وجود این، احتمال رشد بیشتر آن‌ها وجود دارد و در چنین مواقعی روی ساختارهای نزدیک خود مانند اعصابی که مسئول اتصال چشم به مغز هستند، فشار وارد می‌کنند. این پدیده را اثر فشاری (توده‌ای) می‌نامند.

آدنوم‌های هیپوفیز بر اساس اندازه و ترشح هورمون طبقه بندی می‌شوند. در ادامه چند مورد از آن‌ها را شرح داده‌ایم.

۱. تومور‌های غدد درون ریز فعال هیپوفیز

حدود ۵۰ درصد از آدنوم‌ها، مقادیر بیش از حدی از یک یا چند نوع هورمون خاص را تولید می‌کنند. این تومور‌های فعال غدد درون ریز به‌عنوان تومور‌های ترشح کننده یا عملکردی نیز شناخته می‌شوند. ترشح بیش از حد یک هورمون ممکن است مشکلاتی مانند موارد زیر را به همراه داشته باشد:

۲. بیماری کوشینگ (Cushing) غده هیپوفیز

به دلیل وجود کورتیکواستروئید‌های (Corticosteroids) بیش از حد در بدن، سندرم کوشینگ می‌تواند علائم مختلفی را ایجاد کند. چند مورد از این نشانه‌ها را در زیر آورده‌ایم.

• چاقی بالاتنه
• صورت گرد
• افزایش چربی اطراف گردن یا بروز قوز چربی بین شانه‌ها
• لاغر شدن دست‌ها و پاها
• پوست شکننده و نازک
• استرچ مارک روی شکم، ران‌ها، باسن، بازو‌ها و سینه‌ها
• ضعف استخوان و عضله
• خستگی شدید
• فشار خون بالا
• قند خون بالا
• تحریک پذیری و اضطراب
• رشد موهای زائد صورت و بدن در زنان
• سیکل‌های قاعدگی نامنظم یا متوقف شده در بانوان
• کاهش میل جنسی و باروری در مردان

۳. آکرومگالی غده هیپوفیز

رشد بیش از حد باعث بزرگ شدن اندام‌ها، صورت و بافت‌های نرم بدن می‌شود. آکرومگالی (Acromegaly) ممکن است با فشار خون بالا، دیابت شیرین و بیماری‌های قلبی عروقی مرتبط باشد. امید به زندگی در بیماران مبتلا به آکرومگالی کم است.

۴. گالاکتوره هیپوفیز

گالاکتوره (Galactorrhea) با تولید غیر طبیعی شیر از غدد پستانی رخ می‌دهد.

۵. پرولاکتینوما هیپوفیز

پرولاکتینوما (Prolactinoma) نوعی تومور هیپوفیز است که بیش از حد پرولاکتین تولید می‌کند. هورمون پرولاکتین تولید شیر در سینه‌ها را تحریک می‌کند. آدنوم هیپوفیز ترشح کننده پرولاکتین یا تومور هیپوفیز پرولاکتین، شایع‌ترین نوع تومور هیپوفیز است که تقریبا ۳۰ درصد از کل تومور‌های هیپوفیز را تشکیل می‌دهد.

سایر مشکلات مربوط به ترشح بیش از حد یک هورمون که با صحبت با دکتر غده ی هیپوفیز می‌توانید علائم آن‌ها را بدانید، عبارت هستند از:

• هیپرپرولاکتینمی
• مشکلات باروری، مانند ناباروری

۶. تومور‌های غدد درون ریز – غیرفعال هیپوفیز

تومور‌های غدد درون ریز هیپوفیز غیرفعال هورمون اضافی تولید نمی‌کنند. همچنین دانشمندان آن‌ها را با نام تومور‌های هیپوفیز غیرفعال یا غیرترشحی نیز می‌شناسند.

۷. میکروآدنوم و ماکروآدنوم غده هیپوفیز

میکروآدنوم‌ها، آدنوم‌های هیپوفیزی هستند که قطر آن‌ها کمتر از ۱۰ میلی‌متر (حدود سه چهارم اینچ) است. آدنوم هیپوفیز با قطر بزرگ‌تر یا مساوی ۱۰ میلی‌متر، ماکروآدنوم نامیده می‌شود.

علت ایجاد تومور هیپوفیز چیست؟

علت رشد کنترل نشده سلول در غده هیپوفیز که باعث ایجاد تومور می‌شود، تاکنون ناشناخته باقیمانده است. همان‌طور که در ابتدا گفتیم غده هیپوفیز یک غده کوچک لوبیایی شکل است که در پایه مغز، تا حدودی پشت بینی و بین گوش‌ها قرار دارد.

این غده با وجود اندازه کوچک خود، تقریبا بر هر قسمت از بدن شما تاثیر می‌گذارد. هورمون‌هایی که از هیپوفیز تولید می‌شوند بر تنظیم عملکرد‌های حیاتی بدن مانند، رشد، فشار خون و تولید مثل اثر می‌گذارند.

درصد کمی از موارد تومور هیپوفیز در خانواده‌ها مشاهده می‌شود، اما اکثر آن‌ها هیچ عامل ارثی آشکاری ندارند. پس می‌توان گفت این بیماری تا حدودی وراثتی نیست. با این‌حال، دانشمندان گمان می‌کنند که تغییرات ژنتیکی نقش مهمی را در چگونگی ایجاد این نوع تومور‌ها ایفا می‌کنند.

علائم تومور هیپوفیز چیست؟ علائم غده هیپوفیز در زنان و مردان

همه تومور‌های هیپوفیز علائم مشخصی را ایجاد نمی‌کنند. گاهی دکتر جراحی هیپوفیز می‌تواند آن‌ها را به‌طور تصادفی در یک آزمایش تصویربرداری مانند ام آر آی یا سی تی اسکن (به هر دلیلی) شناسایی ‌کند.

علائم تومور هیپوفیز در زنان و مردان فرد به فرد متفاوت است و بسته به نوع هورمونی که تولید می‌کنند، تنوع زیادی دارد. نشانه های تومور هیپوفیز ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سردرد
• مشکلات بینایی ناشی از تومور هیپوفیز
• افزایش وزن
• خونریزی آسان یا کبودی
• تغییر در ساختار استخوان به‌خصوص در صورت و دست‌ها
• بی‌نظمی قاعدگی در زنان
• شیردهی زنان
• اختلال در نعوظ مردان
• تحمل نکردن گرما

۷ + ۱ علائم مربوط به کمبود هورمونی تومور هیپوفیز

تومور‌های بزرگ ممکن است باعث کمبود هورمون در بدن شوند. چند مورد از نشانه‌های مرتبط با این موضوع را در فهرست زیر نام بردیم:

1. حالت تهوع و استفراغ
2. ضعف
3. احساس سرما
4. تغییرات در چرخه قاعدگی زنان
5. کاهش میل جنسی در زنان و مردان
6. افزایش مقدار ادرار
7. کاهش یا افزایش بی‌دلیل وزن

۸. فعالیت بیش از حد ناشی از تولید هرمون‌های هیپوفیز

تومور‌های هیپوفیز فعال باعث تولید بیش از حد هورمون‌ها می‌شوند. انواع مختلف تومور‌های فعال در غده هیپوفیز، علائم و نشانه‌های خاصی را به وجود می‌آورد. برای آگاهی از آن‌ها با دکتر مغز و اعصاب آنلاین مشورت کنید.

تشخیص تومور هیپوفیز (آدنوم) چطور انجام می‌شود؟

دکتر غده ی هیپوفیز ممکن است از شما درخواست آزمایش خون، آزمایش ادرار و تصویربرداری برای تشخیص تومور غده هیپوفیز کند.

آزمایش خون و ادرار می‌تواند سطح غیرطبیعی هورمون‌هایی مانند پرولاکتین پلاسما (PRL)، هورمون رشد (GH)، فاکتور رشد شبه انسولین -۱ (IGF-1)، تیروکسین آزاد، کورتیزول و تستوسترون را تشخیص دهد.

مقادیر غیر طبیعی بعضی از این هورمون‌ها ممکن است نشان‌دهنده یک سندرم خاص مرتبط با هیپوفیز باشد. دکتر مغز و اعصاب شما همچنین ممکن است از فناوری پیشرفته ام آر آی با وضوح بالا برای شناسایی ویژگی‌های منحصر به‌فرد آدنوم هیپوفیز استفاده کند.

درمان تومور هیپوفیز

موثرترین درمان‌ها برای آدنوم توسط یک تیم متخصص از چند رشته شامل، دکتر جراحی هیپوفیز ، متخصص گوش و حلق و بینی یا متخصص غدد (متخصص اختلال‌های هورمونی) انتخاب می‌شوند. درمان ممکن است شامل ترکیبی از مشاهده، دارو درمانی (از جمله هورمون درمانی)، پرتودرمانی و جراحی باشد. در ادامه هر یک از این گزینه‌های درمانی ذکر شده را به اختصار توضیح می‌دهیم.

۱. مشاهده کردن پیشرفت آدنوم هیپوفیز

مشاهده شامل مراجعه به جراح مغز و اعصاب یا متخصص غدد است که می‌تواند انجام منظم آزمایش‌های تصویربرداری را برای بررسی وضعیت تومور تجویز کند. اگر تومور هیپوفیز رشد کند یا علائم آن بدتر شود، ممکن است نیاز به ادامه درمان داشته باشید.

۲. دارو درمانی غده هیپوفیز

دارو درمانی می‌تواند در درمان بعضی از تومور‌های هیپوفیز تولیدکننده هورمون بسیار موثر باشد. همچنین دکتر مغز و اعصاب ممکن است دارودرمانی را با اهداف زیر تجویز کند:

• مانع از تولید هورمون‌های اضافی تومور شود.
• تومور را کوچک کند تا مانع از فشار آن بر غده هیپوفیز یا سایر قسمت‌های سیستم عصبی شود.
• درمان تومور هیپوفیز یا کنترل هورمون‌ها پس از جراحی یا پرتودرمانی
• اگر تومور هیپوفیز توانایی بدن را برای تولید هورمون‌های لازم کاهش داده باشد یا تولید هورمون پس از جراحی بسیار کم شود (که به‌عنوان درمان جایگزینی هورمون نیز شناخته می‌شود.)، دارودرمانی هورمون‌های از دست رفته را جایگزین می‌کند.

۳. پرتودرمانی غده هیپوفیز

پرتودرمانی برای تومور‌‌های هیپوفیز شامل، پرتودرمانی خارجی و رادیو جراحی استریوتاکتیک است. ممکن است چندین ماه طول بکشد تا این درمان‌ها علائم و شرایط مربوط به آدنوم هیپوفیز را بهبود بخشند. پرتودرمانی ممکن است برای آدنوم هیپوفیز مناسب باشد که شامل شرایط زیر باشند:

• در مناطقی از مغز قرار دارند که جراحی بسیار دردناک است.
• نمی‌توان تومور را به‌صورت کامل با جراحی برداشت.
• تومور به‌سرعت رشد می‌کنند.
• تومور با دارو کوچک نمی‌شود.
• تومور هیپوفیز بعد از جراحی عود می‌کند.

گاهی پرتودرمانی می‌تواند باعث از کار افتادن غده هیپوفیز، حتی سال‌ها پس از درمان، شود. در این صورت، افراد ممکن است نیاز به مصرف مکمل‌های هورمونی داشته باشند و تحت نظارت دکتر غده ی هیپوفیز قرار گیرند.

۴. جراحی تومور هیپوفیز

دکتر جراحی هیپوفیز برای برداشتن آدنوم هیپوفیز به‌ندرت ممکن است به کرانیوتومی (Craniotomy) نیاز داشته باشد. اما معمولا جراحی شامل یک روش کم تهاجمی به نام جراحی آندوسکوپی اندونازال (Endonasal Endoscopic Surgery) می‌شوند که در آن جراح تومور را از طریق بینی خارج می‌کند. توجه کنید که در درمان این بیماری، وجود یک تیم پزشکی آگاه و بسیار ماهر و با تجربه امری بسیار مهم است.

عوامل خطر تومور هیپوفیز

افرادی که سابقه خانوادگی بیماری‌های ارثی خاص، مانند نئوپلازی غدد درون ریز (Multiple Endocrine Neoplasia) و نوع ۱ (MEN) آن را دارند، بیشتر ممکن است مبتلا به تومور‌های هیپوفیز شوند.

درMEN 1 ، تومور‌های متعدد در غدد مختلف سیستم غدد درون ریز ایجاد می‌شوند. برای تشخیص این اختلال باید از آزمایش‌های ژنتیک کمک گرفت.

عوارض تومور هیپوفیز چیست؟

تومور‌های هیپوفیز معمولا رشد یا گسترش زیادی ندارند. با این‌حال، آن‌ها می‌توانند سلامت شما را به خطر بیاندازند. چند مورد از عوارض ابتلا به تومور هیپوفیز را زیر توضیح دادیم:

• از دست دادن بینایی: تومور هیپوفیز می‌تواند به اعصاب بینایی فشار وارد کند و در نهایت باعث نابینایی شود.
• کمبود دائمی هورمون: وجود تومور هیپوفیز یا برداشتن یکی از آن‌ها ممکن است به‌طور دائمی ترشح هورمون در بدن شما را تغییر دهد و احتمالا پزشک با تجویز دارو‌های هورمونی، این کمبود را جبران می‌کند.

یک عارضه نادر اما بسیار جدی تومور هیپوفیز، آپوپلکسی هیپوفیز (Pituitary Apoplexy) است که هنگامی رخ می‌دهد که یک خونریزی ناگهانی در داخل تومور اتفاق افتد.

از علائم آن می‌توان احساس سردرد بسیار شدید را نام برد. آپوپلکسی هیپوفیز نیاز به مراجعه فوری به اورژانس دارد و احتمالا برای درمان آن پزشک از جراحی یا داروهایی تحت عنوان کورتیکواستروئید‍‌ها استفاده ‌کند.

سوالات متداول تومور هیپوفیز

در ادامه به سوالات کاربران پاسخ می‌دهیم.

طول عمر بیماران تومور هیپوفیز چقدر است؟

طبق تحقیقات انجام شده، افراد مبتلا به این بیماری حداکثر ۵ سال بعد از تشخیص تومور زنده می‌مانند.

آیا تومور هیپوفیز خطرناک است ؟

همیشه به یاد داشته باشید که حتی تومور‌های هیپوفیزی بزرگ نیز سرطان محسوب نمی‌شوند، اما اگر درمان نشوند، ممکن است بیماری‌های خطرناکی را ایجاد کنند. زیرا بر عملکرد طبیعی غده هیپوفیز، عصب‌ها و مغز اثر می‌گذارند.

آیا استرس باعث ابتلا به تومور هیپوفیز می‌شود؟ ارتباط استرس و غده هیپوفیز چیست؟

تحقیقات انجام شده نشان داده است که استرس شدید، ضربه روحی در کودکی یا ترومای فیزیکی احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر هر یک از علائم ذکر شده در این مقاله را داشتید، فورا با دکتر مغز و اعصاب خود تماس بگیرید. تومور‌های هیپوفیز اغلب با بازگرداندن سطوح هورمونی به حالت طبیعی و کاهش علائم و نشانه‌های بیمار، درمان‌پذیر هستند.

مراجعه به دکتر غده ی هیپوفیز را جدی بگیرید، زیرا این بیماری پس از تشخیص باید حتما درمان شود وگرنه مشکلات جدی برای سلامتتان ایجاد می‌کند.

سخن نهایی

پذیرش۲۴ شرایطی را فراهم کرده است که اگر به پزشک مدنظرتان دسترسی نداشتید، بتوانید با ثبت نوبت با بهترین پزشکان و متخصصان در ارتباط باشید.

اگر مبتلا به تومور هیپوفیز هستید یا خود را مشکوک به ابتلا به آن می‌دانید، خونسردیتان را حفظ کنید و در اولین فرصت با گرفتن نوبت از این سامانه، سوالات خود را از دکتر مغز و اعصاب آنلاین بپرسید و نگرانیتان را برطرف کنید.