استفراغ چیست و به چه دلیل رخ می‌دهد؟

استفراغ

استفراغ یا هراش (به انگلیسی vomiting) به معنی خروج با فشار محتویات داخل معده جانداران از راه دهان و بینی به بیرون است و حالتی را که پیش از استفراغ به جاندار دست می‌دهد تهوع گویند.

مواد خارج شده از دهان می‌تواند غذای خورده شده یا مواد درون دستگاه گوارش مثل صفرا (زردآب) باشد. تهوع و استفراغ می‌توانند هرکدام به‌صورت جداگانه رخ دهند ولی معمولاً با یکدیگر در ارتباط هستند.

در این متن سعی کرده‌ایم شما را با انواع استفراغ و راه درمان آن آشنا کنیم. پس تا انتها با ما همراه باشید. می توانید با متخصص معده و گوارش گفت و گو کنید .

مشاوره آنلاین متخصص معده و دستگاه گوارش

علت حالت تهوع دائمی بدون استفراغ

حالت ‌تهوع می‌تواند ناشی از حالات روانی، بیماری، عوارض دارویی و کمبود ویتامین در بدن فرد باشد. در ادامه مطلب عواملی بیان شده است که اگر فرد این عوامل را دارا باشد، احساس تهوع می‌کند.

استرس

یکی از دلایل اصلی حالت تهوع اضطراب و استرس است. وقتی شما در معرض موقعیتی استرس‌زا قرار می‌گیرید هورمون اپی‌نفرین از غده فوق‌کلیه ترشح شده و بدن شما را در وضعیت آماده قرار می‌دهد.

در این موقعیت فعالیت دستگاه گوارش متوقف شده و سموم در بدن جمع می‌شوند. در نتیجه سیگنال‌های شیمیایی به مغز ارسال می‌شود و فرد حالت تهوع می‌گیرد.

کتواسیدوز دیابتی

وقتی سلول‌های بدن به دلیل نداشتن انرژی کافی شروع به سوزاندن چربی‌ها می‌کنند، باعث تجمع مواد شیمیایی به نام کتون در خون و ادرار می‌شوند.

در این موقعیت فرد در شرایط اسیدوز قرار می‌گیرد و احساس تهوع به او دست می‌دهد. اگر فرد نداند دیابت دارد یا نسبت به علائم آن مثل تشنگی زیاد و تکرر ادرار بی‌تفاوت باشد، در شرایط حاد به کما می‌رود و احتمال مرگ وجود دارد.

نارسایی غدد آدرنال

در بیماری‌هایی مثل آدیسون که یک بیماری خود‌ایمنی است، غده فوق کلیه فرد آسیب می‌بیند و توانایی تولید هورمون مهم کورتیزول را ندارد. هورمون کورتیزول در سوخت‌وساز بدن، رشد فرد و سایر عملکردها دخالت دارد.

در این اختلال علائمی مانند:

• افت شدید فشارخون
• کاهش وزن
• حالت تهوع و اسهال

دیده می‌شود که فرد باید فوراً به پزشک مراجعه کند و تحت مراقبت باشد تا با درمان اسهال و استفراغ، از مرگ او جلوگیری شود.

ریفلاکس اسید معده

بارزترین علامت ریفلاکس اسید معده سوزش معده است اما تنها محدود به آن نیست. از دیگر نشانه‌های این بیماری حالت تهوع را می‌توان نام برد. توصیه میشود در صورت تداوم علائم رفلاکس معده به دکتر رفلاکس معده مراجعه شود.

بلعیدن یک ماده غیرخوراکی

ممکن است گاهی یک جسم خارجی را ببلعیم اما متوجه آن نشویم. با گذر زمان نشانه‌هایی مثل حالت تهوع، درد شکم و استفراغ در ما ایجاد می‌شود که با بررسی‌های لازم متوجه اتفاق رخ داده خواهیم شد.

سنگ کیسه صفرا

درد ناگهانی سمت راست شکم و حالت تهوع هنگام خوردن غذاهای چرب از نشانه‌های سنگ کیسه صفرا است.

فرد می‌تواند با انجام آزمایش‌های تصویری از این عارضه مطلع شود.

مصرف زیاد الکل

در افرادی که در طول شبانه‌روز زیاد الکل مصرف می‌کنند احساس تهوع دیده می‌شود.

داروها

بسیاری از داروهای تجویزی یا غیرنسخه‌ای باعث حالت تهوع می‌شوند. مثلاً داروهای تجویز شده برای بیماران دیابتی یا پوکی استخوان، داروهای ضدافسردگی و آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است موجب حالت تهوع شوند.

مکمل‌ها یا مسکن‌ها

مصرف مسکن‌هایی مثل آسپیرین، ایبوپروفن و ناپروکسن می‌تواند همراه عوارضی چون حالت تهوع باشد. این مسکن‌ها روی معده می‌نشینند و باعث تحریک معده می‌شوند.

اگر شما جزو کسانی هستید که حالت تهوع زیاد به سراغتان می‌آید باید منشأ آن را پیدا کنید. با توضیحاتی که بیان شد فهمیدیم حالت تهوع می‌تواند عارضه جانبی یک دارو باشد یا به دلیل یک بیماری در فرد دیده شود. شما می‌توانید از مشاوران متخصص معده و گوارش پذیرش ۲۴ برای یافتن منشأ حالت تهوع خود راهنمایی بگیرید.

استفراغ در خواب

مسائلی مثل چاقی، خوردن غذاهای سنگین در وعده شام و زخم معده (عامل آن هلیکوباکتر است) در برخی افراد علت حالت تهوع و استفراغ در شب و هنگام خواب است. این افراد معمولاً خواب راحتی را تجربه نمی‌کنند.

برای داشتن خواب راحت و جلوگیری از احساس تهوع می‌توانید از راهکارهای زیر بهره ببرید:

• غذاهای سنگین و چرب در وعده شام مصرف نکنید.
• بلافاصله بعد از شام دراز نکشید.
• اگر اضافه‌وزن دارید وزن خود را کاهش دهید.
• حین خواب یک بالشت اضافی زیر سرتان بگذارید.

استفراغ مکرر

همان‌طور که گفته شد حالت تهوع و استفراغ می‌تواند علت‌های متفاوتی داشته باشد مثلاً می‌تواند از نشانه‌های یک بیماری باشد یا از عوارض دارویی نشئت گرفته باشد. از دیگر منابع استفراغ مسمومیت غذایی است که باعث استفراغ مکرر می‌شود.

استفراغ مکرر می‌تواند اختلالاتی را برای فرد به وجود آورد که در ادامه بعضی از آن‌ها را نام می‌بریم.

• کمبود آب و مایعات: آب و مایعات بدن به همراه استفراغ از بدن خارج می‌شوند و اگر جایگزین نشوند فرد مشکل جدی کم‌آبی را تجربه خواهد کرد. اگر این کمبود آب در مادر باردار به وجود آید، زندگی مادر و جنین را می‌تواند به خطر اندازد. اسهال در فردی که استفراغ نیز دارد شرایط کم‌آبی را تشدید می‌کند. به همین علت باید برای درمان اسهال و استفراغ فوراً اقدام کرد.
• ضعف و شکنندگی مو و ناخن: مواد معدنی مورد نیاز برای رشد مو و ناخن نیز همراه استفراغ دفع می‌شوند.
• پوسیدگی مینای دندان
• سوءتغذیه
• اگر استفراغ مکرر و خیلی شدید باشد، به‌ندرت می‌تواند باعث پارگی دیواره مری شود که یک وضعیت اورژانسی را ایجاد می‌کند.

استفراغ نوزاد

استفراغ در نوزادان معمولاً نشان‌دهنده مشکل جدی نیست و بدون درمان خاصی این مشکل برطرف می‌شود.

استفراغ نوزادان می‌تواند به دلایل زیر باشد.

• در مصرف شیر زیاده‌روی کرده است.
• اگر نوزادتان به همراه شیر مادر یا شیرخشک هوا را نیز ببلعد، احتمال استفراغ بعد از شیر خوردن نوزاد بیشتر می‌شود.
• در هفته‌های ابتدایی تولد نوزاد، سیستم گوارشی او هنوز تکمیل نشده و اسفنگترهایی که مانع برگشت مواد از معده می‌شوند، هنوز تکامل پیدا نکرده‌اند به همین دلیل احتمال استفراغ زیاد است.
• ممکن است کودک به مواد غذایی خاصی حساسیت داشته باشد و پس از خوردن آن‌ها استفراغ کند.

استفراغ در نوزادان به‌ندرت نشان‌دهنده مشکلی جدی است. به همین علت مادران می‌توانند با افزایش آگاهی خود در این زمینه عوامل استفراغ نوزاد خود را بشناسند و برای کاهش آن تلاش کنند.

بعضی از راهکارهایی که می‌تواند به شما در کاهش استفراغ کودکان کمک کند:

• حتماً بعد از هر وعده غذایی آروغ کودکتان را بگیرید و او را ۱۵ دقیقه در وضعیت عمودی بغل کنید.
• از فشار وارد کردن به شکم کودکان بعد از تغذیه او امتناع کنید.
• در هنگام عوض کردن پوشک کودک خود از اندازه آن اطمینان داشته باشید تا به شکم کودکتان فشار زیاد وارد نشود.
• بعد از هر بار گریه کودک به او شیر ندهید و فرض را بر گرسنه بودن او نگذارید.
• در هنگام شیر دادن به کودک او را در وضعیت نیمه عمود قرار دهید تا شکم و دهان او در یک سطح نباشند.

برای افزایش آگاهی و پیدا کردن جواب سؤال‌هایی که ممکن است در ذهنتان شکل گرفته باشد می‌توانید با متخصصان مشاوره آنلاین اطفال، کودکان و نوزادان پذیرش ۲۴ ارتباط برقرار کنید.

استفراغ عصبی

تأثیر حالات عصبی مانند تأثیری است که استرس روی غده فوق‌کلیه می‌گذارد. حالت‌های عصبی مثل عصبانیت و خشونت مانند استرس با اثر روی غده فوق کلیه باعث ترشح هورمون آدرنالین می‌شوند.

هورمون آدرنالین باعث توقف کار سیستم گوارشی می‌شود و سموم در بدن تجمع پیدا می‌کنند. این فرآیند باعث تحریک اعصاب و ایجاد حالت تهوع و استفراغ خواهد شد.

استفراغ خونی

استفراغ خونی نشانه خون‌ریزی دستگاه گوارش است. اگر این خون‌ریزی شدید باشد ممکن است حیات فرد را تهدید کند. اگر دارای رگه‌های خون باشد خون‌ریزی را که اخیراً رخ داده است گزارش می‌دهد و اگر استفراغ قهوه‌ای یا قهوه‌ای تیره باشد نشان‌دهنده خون مانده در معده یا خون هضم شده است.

اگر حجم خونی مشاهده شده زیاد باشد باید حتماً اورژانس را مطلع کنید و تا زمانی که اورژانس بیاید باید بیمار را خوابیده به پشت قرار دهید و پاهای او را بالا نگه دارید.

بعضی از عوامل ایجاد کننده استفراغ خونی:

• سیاه زخم
• اختلالات انعقادی
• تومور بدخیم مری
• آسیب مری به‌وسیله مواد سوزاننده
• پارگی مری
• پارگی واریس مری
• التهاب حاد معده
• لیومیومای دستگاه گوارشی

رنگ استفراغ نشانه چیست؟

رنگ استفراغ و علائم همراه استفراغ می‌تواند نشان‌دهنده اختلال ایجاد شده در بدن باشد.

رنگ استفراغ سیاه و قهوه‌ای

اجازه دهید دلایل آن را بررسی کنیم.

ورم معده

در اثر التهاب پوشش معده به وجود می‌آید و علائمی مانند :

• درد در قسمت فوقانی شکم هنگام غذا خوردن
• مدفوع سیاه یا قیرمانند و استفراغ سیاه‌رنگ در آن مشاهده می‌شود.

این عارضه در اثر مصرف سیگار، عفونت‌های مختلف و مصرف بعضی داروهای غیراستروئیدی شکل می‌گیرد.

اگر علائم ورم معده در فردی مشاهده شود باید فوراً به دکتر برود و برای درمان اقدام کند.

خونریزی دستگاه گوارش فوقانی

در این افراد به علت از دست دادن خون حس سبکی سر مشاهده می‌شود. اگر خونریزی خفیف باشد، فرد درد در قسمت فوقانی شکم و مدفوع سیاه‌رنگ را گزارش می‌دهد.

استفراغ تیره و سیاه در این بیماری نشان‌دهنده خفیف بودن خونریزی است و اگر خونریزی شدید شود استفراغ فرد به رنگ قرمز روشن تغییر می‌کند. در موارد حاد بیمار باید با اورژانس تماس بگیرد و به بیمارستان مراجعه کند.

خونریزی حاد واریسی

زخم در کبد باعث ایجاد فشار بر رگ‌های خونی کبدی می‌شود. فشار وارده باعث بازگشت خون به مری می‌شود. در نتیجه این فرآیند رگ‌های مری گشاد و ضعیف شده و در نهایت دچار پارگی یا نشت می‌شود. علائم آن شامل مدفوع سیاه‌رنگ، تورم شکم، استفراغ سیاه‌رنگ، خستگی، زردی و.. است.

اگر واریس تشخیص داده شود با استفاده از راه‌هایی مثل بانداژ واریس، تجویز دارو، بالون‌گذاری و آندوسکوپی اورژانسی سعی می‌کنند جلوی خونریزی را بگیرند.

سرطان معده

به معنی ایجاد تومور در معده است که این تومور می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد. علائمی مثل نفخ، خستگی، لاغری ناگهانی، درد شکم که با غذا خوردن بدتر می‌شود و استفراغ تیره‌رنگ دارد. درمان آن برداشتن تومور با عمل جراحی است.

رنگ استفراغ زرد مایل به سبز یا استفراغ صفراوی

وقتی معده خالی باشد و چیزی برای بالا آوردن در معده یافت نشود استفراغ خود را به رنگ زرد می‌بینید. در زنان باردار به دلیل استفراغ‌های مکرر، بالا آوردن صفرا مشاهده می‌شود.

عوامل زیر باعث ایجاد استفراغ صفراوی می‌شوند:

• انسداد روده
• رفلاکس صفرا
• آنفولانزای معده
• مسمومیت
• مصرف بیش از حد الکل
• سندروم استفراغ گردشی
• برداشتن کیسه صفرا
• زخم معده

استفراغ کف سفید یا بی‌رنگ

بالا آوردن کف سفید یا بی‌رنگ می‌تواند به دلیل عوامل زیر باشد:

• خوردن غذاهای خاص
• عفونت‌های باکتریایی
• عفونت‌های ویروسی
• کاندیدیازیس
• سرفه شدید
• فتق هیاتال
• بارداری
• داروهای خاص

درمان استفراغ

در بسیاری از موارد برای درمان حالت تهوع و استفراغ نیاز به مراجعه حضوری به دکتر تهوع نیست و با درمان‌های خانگی و سنتی می‌توان استفراغ را کنترل کرد.

پیدا کردن دلیل استفراغ باعث تسریع در درمان آن می‌شود اما در اکثر انواع استفراغ باید عوارض آن را کاهش دهیم.

اولین عارضه استفراغ کم شدن آب و مایعات بدن و سپس سوءتغذیه است. پس از استفراغ ابتدا با مصرف آب و مایعات باید سعی در جبران آب از دست رفته کنیم و سپس از مواد جامد برای از بین بردن سوءتغذیه استفاده کنیم.

مایعاتی که جذب آن‌ها توسط معده آسان است به شرح زیر هستند:

• آب
• آب گوشت
• آب زنجبیل
• آب نارگیل
• چای نعنای بدون کافئین

هر ده تا پانزده دقیقه چند جرعه مایعات مصرف کرده و از خوردن لبنیات و شیر تا چند ساعت پس از استفراغ خودداری کنید.

هنگامی که خوردن غذاهای جامد را شروع می‌کنید، از غذاهای سبک مثل آّب‌گوشت و سوپ و همچنین غذاهای مقوی مانند نان تست، کراکر، جو دوسر، سیب‌زمینی آب‌پز و نودل استفاده کنید.

پس از خوردن غذا از فعالیت‌های سنگین و ورزش خودداری کنید. تا حداقل دو ساعت بعد از غذا دراز نکشید. از مصرف آب در حین غذا خودداری کنید.

درمان سنتی استفراغ

استفاده از بعضی مواد گیاهی و سنتی برای کاهش یا قطع استفراغ توصیه می‌شود.

زنجبیل

مطالعات نشان می‌دهد زنجبیل حالت تهوع زنان باردار و افرادی را که شیمی‌درمانی می‌کنند تسکین می‌دهد. اکثر مطالعات انجام شده مصرف روزانه زنجبیل به مقدار ۰.۵ تا ۱.۵ گرم را پیشنهاد می‌کنند. زنجبیل را می‌توانید با آب‌لیمو، آب پیاز یا تازه مصرف کنید.

دارچین

یک چوب دارچین را در لیوان آب جوش بگذارید و بعد از چند دقیقه خارج کرده و میل کنید. اگر باردار هستید در دوران شیردهی به سر می‌برید از مصرف دارچین خودداری کنید.

نعنا

استفاده از نعنا باعث کاهش حالت تهوع و استفراغ می‌شود. نعنا را می‌توانید به‌صورت خشک شده، برگ تازه و شربت موهیتو استفاده کنید.

رازیانه

یک قاشق رازیانه را در آب جوش بریزید و پس از ۱۰ دقیقه از صافی عبور دهید و میل کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

همان‌طور که گفته شد استفراغ را در موارد خفیف با درمان‌های خانگی و گیاهان دارویی می‌شود درمان کرد اما در بعضی شرایط باید به پزشک مراجعه کرد. این شرایط شامل موارد زیر می‌شود:

• وجود خون در استفراغ
• اسهال
• درد شدید شکم
• تنفس یا نبض تند
• کاهش هوشیاری
• سفت شدن گردن و سردرد
• بیش از ۲۴ ساعت ادامه داشته باشد.
• همراه با تب باشد.

شما می‌توانید در ابتدا از درمان‌های خانگی کمک بگیرید و اگر این روش‌ها کارساز نبودند از متخصصان آنلاین مشاوره معده و گوارش آنلاین پزشک پذیرش ۲۴ کمک بگیرید که در هر ساعت از شبانه‌روز به سؤالات شما در مورد استفراغ به‌صورت متنی، صوتی و تلفنی پاسخ خواهند داد.

مشاوره آنلاین متخصص معده و دستگاه گوارش