جراحی تومور مغزی؛ آمادگی برای عمل جراحی و روش‌های انجام

عمل جراحی تومور مغزی اولین و رایج‌ترین روش درمانی برای اکثر افراد مبتلا به این بیماری است. برای بعضی از تومور‌ها، برداشتن کامل آن‌ها از راه جراحی و تحت نظر بودن مداوم بیمار ممکن است تنها درمان مورد نیاز باشد. عمل جراحی تومور مغزی با توجه به اهداف زیر انجام می‌شود:

• برداشتن کامل (رزکسیون) تومور مغزی
• برداشتن بخشی از تومور‌ها در نزدیکی نواحی حساس مغز برای تسکین علائم و تسهیل یا افزایش اثر‌بخشی سایر درمان‌ها. فشار کمتر در داخل جمجمه که می‌تواند به معنای کاهش علائم و بهبود توانایی بدن بیمار در انجام کارهای گوناگون (برای مثال، فکر کردن، صحبت کردن یا بهتر دیدن) باشد.
• بیوپسی یک روش جراحی برای برداشتن نمونه کوچکی از تومور مغزی برای بررسی زیر میکروسکوپ است و معمولا در طول جراحی برای برداشتن تومور انجام می‌شود.

اگر جراح نتواند تومور را بدون آسیب رساندن به بخش‌های مهم مغز بردارد یا اگر بیمار کاندید عمل جراحی نباشد، بیوپسی می‌تواند به عنوان یک روش جداگانه انجام شود. بیوپسی به پزشکان این امکان را می‌دهد تا تشخیص (شامل نوع تومور، بدخیمی و درجه آن) را تایید کنند و مناسب‌ترین درمان را پیشنهاد کنند.

اگر پزشکان نتوانند بیوپسی را انجام دهند، تومور مغزی را تشخیص داده و درمان را بر اساس نتایج آزمایشات دیگر برنامه‌ریزی می کنند. ممکن است پس از بیوپسی یک هفته یا بیشتر طول بکشد تا نام و نوع تومور مغزی شما مشخص شود.

از طرفی چالش اصلی جراحی تومور مغزی برداشتن تومور بدون آسیب زدن به بافت طبیعی مغز است که به مهارت و تجربه و همچنین فناوری پیشرفته و تیم جراحی کاملا هماهنگ نیاز دارد. با ما همراه باشید تا در این مقاله به بررسی کامل عمل جراحی تومور مغزی، انواع آن و عوارض جانبی بعد از عمل بپردازیم.

آماده شدن برای جراحی تومور مغزی

برای شناسایی محل دقیق تومور و برنامه ریزی برای عمل جراحی، متخصص جراحی مغز و اعصاب در صورت نیاز، آزمایش‌های تصویر‌برداری را تجویز می‌کند که ممکن است جزو موارد زیر باشند:

• ام‌ آر ‌آی، ام‌ آر ‌آی عملکردی و تصویر‌برداری تانسور انتشاری (Diffusion tensor imaging)
• تومورگرافی کامپیوتری (سی‌تی یا سی‌تی اسکن)
• آنژیوگرافی

دکتر متخصص جراحی مغز و اعصاب ممکن است برای برداشتن تومور از راه جراحی از نشانگر‌های فیدوشال برای مشخص کردن مناطق خاصی استفاده کند.

نشانگر‌های فیدوشال، برچسب‌های کوچکی هستند که شباهت به دونات‌های سفید دارند. آن‌ها قبل از عمل توسط یکی از اعضای تیم رادیولوژی روی پوست سر چسبانده می‌شوند و اصلا درد ندارند. سی‌تی اسکن یا ام‌ آر ‌آی با فیدوشال، یک نقشه سه‌ بعدی از سر ایجاد می‌کند.

در حین جراحی، این برچسب‌ها چند نقطه مرجع را برای جراح و متخصص مغز و اعصاب فراهم می‌کنند که به جراح کمک می‌کند تا طبق نقشه سه‌بعدی جراحی را پیش ببرد و اشتباه نکند.

انواع روش‌های جراحی تومور مغزی

روش‌های جراحی تومور مغزی متنوع هستند و به نوع و محل تومور بستگی دارند. چند نمونه از آن‌ها را در این بخش توضیح دادیم.

کرانیوتومی

رایج‌ترین نوع جراحی برای برداشتن تومور مغزی، کرانیوتومی (Craniotomy) است. این روش شامل ایجاد یک برش در پوست سر و برداشتن یک تکه استخوان از جمجه، برای دسترسی راحت متخصص جراحی مغز و اعصاب به تومور است.

روش‌های جراحی با برنامه‌ریزی دقیق می‌توانند به جراح کمک کنند تا تومور‌های چالش بر‌انگیز در قاعده جمجمه را درمان کند.

جراحی تومور مغزی با لیزر و هدایت ام‌ آر ‌آی

جراحی تومور مغزی با لیزر و هدایت ام‌ آر ‌آی، یک روش جراحی مغز و اعصاب کم ‌تهاجمی برای تعدادی از بیماری‌ها از جمله تومور‌های مغزی است. جراج در این درمان از لیزر برای هدف قرار دادن و از بین بردن تومور استفاده می‌کند.

این روش می‌تواند به جراحان کمک کند تا به درمان جدی‌ترین تومور‌های مغزی، مانند گلیوبلاستومای چند شکلی (مولتی فرم) و تومور‌هایی که به بافت‎‌های حساس مغز نزدیک هستند، بپردازند. زیرا دسترسی به این نوع تومور‌های از طریق جراحی سنتی باز بسیار دشوار است.

برداشتن تومور با لیزر در مقایسه با کرانیوتومی، می‌تواند باعث درد بعد از جراحی را کاهش بدهد و همچنین بزرگترین مزیت آن، زمان بهبودی کوتاه‌تر است.

جراحی تومور مغزی از راه بینی یا نوروآندوسکوپی

جراحی که از طریق بینی انجام شود، جراحی اندونازال (Endonasal) نامیده می‌شود. این روش به جراح اجازه می‌دهد تا به مناطقی از مغز دسترسی پیدا کند که در روش‌های رایج جراحی قابل ‌دسترسی نیستند. جراح در جراحی اندونازال، تومور را بدون بریدن یا آسیب رساندن به سایر قسمت‌های جمجمه خارج می‌کند.

نوروآندوسکوپی نیز یک روش جراحی کم‌ تهاجمی است که در آن جراح مغز و اعصاب تومور را از طریق سوراخ‌های کوچک (به ‌انداره یک سکه) در جمجمه یا از طریق دهان و بینی خارج می‌کند. نتایج عمل جراحی تومور مغزی از راه بینی را در فهرست زیر نام بردیم:

• درد کمتر نسبت به روش جراحی سنتی
• بهبودی سریع‌تر از جراحی سنتی
• حداقل جای زخم

چه نوع تومور‌هایی با نوروآندوسکوپی درمان می‌شوند؟

بعضی از تومور‌هایی که ممکن است با نوروآندوسکوپی درمان شوند، عبارت هستند از:

• تومور‌های ناحیه پینه‌آل
• تومور‌های هیپوفیز
• کیست‌های شکاف راتکه (Rathke’s Cleft Cysts)
• تومور‌های پایه جمجمه
• تومور‌های بطنی

سیستم رترکتور لوله‌ای برای جراحی مغز و اعصاب

سیستم رترکتور لوله‌ای برای جراحی مغز و اعصاب (Tubular Retractor System for Neurosurgery) یک روش جدید و کم تهاجمی است که می‌تواند به جراح مغز و اعصاب کمک کند تا چندین بیماری جدی از جمله تومور مغزی را درمان کند.

به هر وسیله‌ای که بافت را حرکت می‌دهد یا نگه می‌دارد تا دکتر متخصص مغز و اعصاب بتواند به یک منطقه خاص برسد، رترکتور می‌گویند. رترکتور لوله‌ای بسیار مفید و کاربردی است. زیرا چین‌ها و بافت‌های ظریف مغز را با خطر آسیب کمتری نسبت به سایر روش‌های جراحی کنار می‌زند و به‌ جای بریدن بافت، آن را کنار می‌کشد.

سیستم رترکتور لوله‌ای به‌ویژه می‌تواند در شرایطی که تومور در عمق مغز قرار دارد، مفید باشد. همچنین این نوع روش جراحی، گزینه‌ای کمتر ‌تهاجمی نسبت به جراحی کرانیوتومی یا همان جراحی باز سنتی است.

سیستم رترکتور لوله‌ای چگونه عمل می‌کند؟

ابتدا جراح یک برش کوچک در پوست و یک سوراخ کوچک در جمجمه را ایجاد می‌کند. سپس مسیر‌یابی رایانه‌ای به او کمک می‌کند تا رترکتور لوله‌ای را به آرامی در ماده سفید مغز حرکت دهد و به تومور دسترسی پیدا کند. در این مرحله جراح از طریق رترکتور لوله‌ای برای استخراج تومور اقدام می‌کند.

در این روش جراحی می‌توان از دوربین فیبر نوری برای کمک به دید بهتر منطقه جراحی استفاده کرد. هنگامی که عمل انجام شد، تیم جراحی ابزار‌ها را بیرون می‌کشد و رترکتور لوله‌ای را بر‌می‌دارد و در نهایت برش کوچک را بخیه می‌زند.

عمل جراحی تومور مغزی در حالت هوشیاری

جراحی تومور مغزی در حالت هوشیار یا اصطلاحا «بیدار»، روشی است که در آن جراحی در ‌حالتی که بیمار بیدار است، انجام می‌شود. این نوع عمل به جراح اجازه می‌دهد تا بخشی از مغز را در حین عمل تحریک کند تا نواحی عملکردی مهمی را که باید از آن‌ها اجتناب کند، شناسایی کند.

تصویر‌برداری حین عمل

دستگاه‌های تخصصی MRI و CT در اتاق عمل، نقشه کاملی از مغز را در طول جراحی برای پزشک فراهم می‌کنند. این کار به جراح کمک می‌کند تا ساختار‌های ظریف اطراف تومور را دقیق‌تر ببیند و حین عمل بررسی کند که آیا بخشی از بافت تومور بعد از برداشتن آن همچنان باقیمانده است یا خیر.

اگر در مورد هرکدام از روش‌های جراحی تومور مغزی سوال دارید، بهترین اقدام قبل از تصمیم‌گیری پرسیدن سوالاتتان به‌صورت آنلاین از یک دکتر تومور مغزی در سامانه پذیرش۲۴ است.

مدت بستری شدن در بیمارستان پس از جراحی تومور مغزی چقدر است؟

به‌طور معمول بعد از جراحی تومور مغزی دو تا پنج روز بستری شدن در بیمارستان طبیعی است. یک روز پس از عمل ام‌ آر ‌آی یا سی‌ تی اسکن انجام می‌شود تا پزشک بتواند نتیجه بگیرد که درمان موفقیت آمیز بوده است یا خیر.

گرچه دقت کنید مدت زمان دقیق بستری شدن به عوامل زیادی مانند نوع جراحی انجام شده و عوارض جانبی بعد از آن بستگی دارد.

مرخص شدن بعد از جراحی تومور مغزی

بیمار قبل از مرخص شدن از بیمارستان، با دستور‌العمل‌های دقیقی در مورد مراقبت‌های بعد از عمل در خانه و آن‌چه در ‌طول بهبودی ممکن است رخ دهد، آشنا خواهد شد.

او پس از مرخص شدن از بیمارستان می‌تواند در ‌صورت نیاز، گفتار درمانی خانگی را در پیش بگیرد و بهبودی خود را در منزل ادامه دهد. اما برای ارزیابی سلامتی خود و برداشتن بخیه‌ها، باید طی یک هفته به متخصص جراحی مغز و اعصاب خود مراجعه کرد. در بعضی موارد با صلاحدید پزشک، بخیه‌ها دیر‌تر کشیده می‌شوند.

بازگشت به زندگی معمولی خود، امری زمان‌بر است. فرد عمل‌شده برای بهبودی نیاز به استراحت زیادی دارد. مدت زمان لازم برای بهبودی هر فرد پس از جراحی مغز متفاوت است و به موارد زیر بستگی دارد:

• روشی که برای برداشتن تومور مغزی استفاده شده است.
• محل تومور در مغز
• مناطقی از مغز که تحت تاثیر جراحی قرار گرفته‌اند.
• سن و سلامت کلی بدن فرد

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر هرکدام از علائم زیر را بعد از جراحی تومور مغزی داشتید، با پزشک خود تماس بگیرید. علائم خطر عبارت هستند از:

• حالت تهوع یا استفراغ
• سردرد شدید
• ضعف اندام‌ها
• تشنج جدید، شدید‌تر از قبل، متفاوت یا مکرر (مانند بیماری صرع)
• آفازی (مشکل در درک کلام و صحبت کردن)
• جای زخم جراحی قرمز شود، زخم حالت دردناک به خود بگیرد یا مایعی چرکی از آن بیرون بریزد.

اگر مایع شفاف یا چرکی از آن بیرون می‌ریزد، باید فورا به بیمارستان بروید تا یک دکتر تومور مغزی بتواند آن را به‌طور کامل ارزیابی کند.

تورم نرم مایع ‌مانند در پشت یا نزدیک به محل زخم، مایع مغزی است که در زیر پوست جمع می‌شود و به آن Pseudomeningocele می‌گویند. این تورم معمول به‌ خودی ‌خود برطرف می‌شود اما برای احتیاط با دکتر متخصص مغز و اعصاب تماس بگیرید.

سخن نهایی

جراحی تومور مغزی یکی از اقدامات رایج برای درمان تومور‌های مغزی است. اگر به‌تازگی عمل جراحی داشتید یا در آینده باید جراحی کنید، توجه به نکاتی که در بالا گفتیم می‌تواند برای شما مفید باشد.

پذیرش۲۴ شرایطی را فراهم کرده است که اگر توانایی مراجعه به دکتر متخصص را ندارید، با استفاده از این سامانه به‌راحتی از خدمات و مشاوره دکتر آنلاین مغز و اعصاب بهره‌ ببرید. شما می‌توانید به‌صورت آنلاین وقت بگیرید و با مطرح کردن سوالات و گرفتن مشاوره، نسبت به درمان خود اقدام کنید.

سوالات متداول جراحی تومور مغزی

در ادامه سوالات رایج کاربران را پاسخ دادیم.

عمل تومور مغزی چند ساعت طول میکشد ؟

جراحی کرانیوتومی ممکن است ۳ تا ۵ ساعت طول بکشد. اگر عمل جراحی در حالت هوشیاری داشته باشید، جراحی ممکن است ۵ تا ۷ ساعت طول بکشد.

عوارض بعد از عمل جراحی تومور مغزی چه چیزهایی هستند؟

از جمله سایر عوارض جانبی که می‌تواند بلافاصله پس از جراحی رخ دهد، آفازی (مشکل در تکلم)، تورم مغز، آسیب مغزی، مشکل در راه رفتن و از دست دادن حافظه و… هستند.

چه مدت طول می‌کشد تا بعد از جراحی تومور مغزی بهبود یابیم؟

به‌طور کلی، حدود ۴ تا ۸ هفته طول می‌کشد تا بهبودی کامل پس از جراحی مغز ایجاد شود. برش‌های اولیه روی سر شما ممکن است تا حدود یک هفته بعد درد داشته باشند. همچنین ممکن است برای یک دوره ۴-۸ هفته‌ای سردرد‌های خفیف داشته باشید.