کنترل و درمان قطعی بی اختیاری مدفوع | علائم و راه های درمان

بی اختیاری مدفوع چیست؟

هر فرد در حالت طبیعی باید توانایی کنترل ادرار، مدفوع و گاز معده را داشته باشد. درصورتی‌که به‌دلیل اختلال در فعالیت اعضای بدن یا بیماری‌ها فرد دچار بی اختیاری مدفوع (Stool incontinence) شود در عملکرد روزانه با اشکال مواجه خواهد شد و حتی با توجه به شرایط فرهنگی  و مذهبی زندگی ما این مسئله به لحاظ روانی بیمار و اطرافیان او را اذیت می‌کند.

بی اختیاری مدفوع چگونه ایجاد می‌شود؟

در دستگاه گوارشی بعد از عبور غذا از روده‌ی کوچک به روده‌ی بزرگ و جذب آب و مواد موردنیاز در روده‌ی بزرگ  باقیمانده‌ی مواد غذایی تحت عنوان مدفوع وارد رکتوم می‌شود. در مقعد با شل شدن اسفنکترهای داخلی مدفوع از رکتوم به سوی مقعد می‌رود اما عضله‌های داخلی و اسفنکترها با منقبض شدن از خروج غیر ارادی مدفوع یا گاز معده جلوگیری می‌کند و فقط در صورتی که حس‌گرها به مغز فرمان اجابت مزاج بدهد عضله‌های مقعد و لگن شل می‌شود و مدفوع خارج می‌شود.

در صورتی‌که بیماری یا مشکلی برای فرد پیش بیاید یا عضلات رکتوم و مقعد آسیب ببینند و این مکانیسم با این ترتیب انجام نشود فرد دچار بی‌اختیاری مدفوع می‌شود.

علائم و نشانه‌های بی اختیاری مدفوع

اصلی‌ترین علامت بی اختیاری مدفوع کنترل نداشتن بر خروج گاز معده و مدفوع است. علامت‌های دیگر همراه آن شامل موارد زیر است:

• یبوست
• دل درد
• نفخ
• خارش مقعد
• بی اختیاری ادرار

این حالت در افراد مختلف به شیوه‌های متفاوتی بروز می‌کند. بعضی افراد ممکن است فقط بر مدفوع شل و آبکی اختیار نداشته باشند، درحالی‌که برخی دیگر برای مدفوع سفت هم کنترل ندارند. همچنین مدت زمان این بی‌اختیاری هم در افراد متفاوت است و ممکن است چند روز یا برای طولانی مدت باشد.

علت بی اختیاری مدفوع چیست؟

علت بی اختیاری مدفوع یک مورد نیست و دلایل مختلف مانند ناهنجاری‌های ارثی، آسیب‌ها و عوارض بیماری‌ها سبب بروز این عارضه می‌شود.

• ناهنجاری‌های مادرزادی: برخی موارد که به صورت مادرزادی باعث بی اختیاری مدفوع در کودکان می‌شود شامل اسپینابیفدا و میلومننگوسل است.
• سابقه‌ی جراحی: کسانی که جراحی‌های زیر را انجام داده‌اند در معرض بی‌اختیاری مدفوع هستند.

1. جراحی شقاق یا کیسه‌ی چرکی
2. جراحی فیستول مقعد
3. جراحی هموروئید یا بواسیر
4. جراحی رکتوم به‌طوری که بخشی از رکتوم و یا کل آن برداشته شود و دیگر محل برای جمع‌ شدن مدفوع وجود نداشته باشد.

• پرولاپس رکتوم و رکتوسل: وقتی راست روده دچار مشکل شود و از اعضایی که در اطراف آن قرار دارد بیرون بزند فرد دچار بی‌اختیاری مدفوع می‌شود. این حالت با دو عارضه‌ی پرولاپس رکتوم و رکتوسل بروز می‌کند. پرولاپس رکتوم عارضه‌ای است که با بیرون زدن قسمتی از راست روده به مقعد عملکرد آن را دچار اختلال می‌کند. رکتوسل نیز با بیرون زدگی راست‌روده به داخل واژن ایجاد می‌شود.

• یبوست و اسهال: این دو نوع بیماری که فرد را برای اجابت مزاج دچار مشکل ایجاد می‌کند به دلیل فشار و تحریک بیش از اندازه، اسفنکترها را دچار آسیب می‌کند.

• عوارض بیماری‌های دیگر : نشانه‌ و عارضه‌ی بروز برخی بیماری‌ها بی اختیاری مدفوع است. چند مورد از این بیماری‌ها را نام می‌بریم.

1. دیسک گردن و کمر دیسک: به‌عبارت درست‌تر بیرون زدگی دیسک سبب می‌شود به اعصاب نخاعی که از بین ستون مهره‌ها می‌گذرد فشار وارد شود. فشار به نخاع اگر خفیف باشد سبب بی‌حسی دست و پا، درد گردن و کمر می‌شود و در صورتی که شدت فشار زیاد باشد اعصاب نخاعی قادر نخواهد بود به مغز فرمان اجابت مزاج دهد و در این‌صورت فرد دچار بی اختیاری مدفوع و ادرار می‌شود.
2. مالتیپل اسکلروزیس (MS): ام اس یک بیماری خود ایمن است یعنی سیستم ایمنی بدن به اشتباه بافت‌های خودی را به عنوان مهاجم شناسایی می‌کند و از بین می‌برد. در ام اس بافت‌های چربی اطراف اعصاب از بین می‌رود و این تخریب علاوه بر بی‌حسی دست و پا در موارد پیشرفته‌ی بیماری باعث بی اختیاری مدفوع و ادرار می‌شود.
3. آلزایمر یا زوال عقل: با پیشرفت نشانه‌های این بیماری در مراحل آخر بیماری اعصاب فرد به شدت آسیب می‌بیند و از کار می‌افتد بی اختیاری ادرار و مدفوع در سالمندان در این بیماری شایع است.

چه کسانی در معرض بی‌اختیاری مدفوع هستند؟

عوامل زیر باعث می‌شود ریسک ابتلا به بی اختیاری مدفوع بیشتر شود.

جنسیت

سیستم گوارشی در زنان و مردان مشابه است ولی شرایط زندگی زنان به دلایل زیر آن‌ها را بیشتر در معرض این آسیب قرار می‌دهد.

• زنان هنگام زایمان ممکن است دچار آسیب در عضله‌های اسفنکتر و یا عصب‌های کنترل کننده عضلات مقعد شوند.
• زنانی که زایمان طبیعی یا جراحی‌هایی با فورسپس داشته اند نیز دچار مشکل بی‌اختیاری مدفوع می‌شوند. البته به دلیل قوی بودن عضله‌های کف لگن در سنین پایین این عارضه بروز نمی‌کند و با بالا رفتن سن خود را نشان می‌دهد.

سن 

افراد در هر سنی در معرض آسیب به دستگاه گوارش هستند اما معمولا در سنین پایین و یا سالمندی عملکرد مقعد ضعیف می‌شود و بی اختیاری مدفوع شایع‌تر است.

بی تحرکی یا کم تحرکی

افرادی که تحرک و فعالیت ندارند و یک‌جا می‌نشینند عضلات مقعد آن‌ها ضعیف می‌شود و توانایی انقباض را از دست می‌دهد و در این حالت فرد دچار بی‌اختیاری مدفوع می‌شود. این حالت در سرای سالمندان یا کسانی که به دلیل بیماری خاص نمی‌توانند حرکت کنند شایع است.

راه‌های تشخیص بی‌اختیاری مدفوع

اولین اقدام دکتر متخصص مدفوع برای تشخیص،گرفتن شرح حال بیمار شامل موارد زیر است.

• سن
• سابقه‌ی بیماری‌ها
• سابقه‌ جراحی‌هایی که فرد انجام داده
• داروهایی که مصرف می‌کند
• بیماری‌های زنانه‌ای که به آن مبتلا است

در قدم بعدی پزشک معاینه‌ی فیزیکی انجام می‌دهد و با انگشت میزان انقباض عضلات مقعد را می‌سنجد. درصورتی که نشانه‌ها به طور جدی زندگی بیمار را مختل کرده باشد از آزمایش‌های تشخیصی برای پی‌بردن به علت آن استفاده می‌شود.

آزمایش‌های تشخیصی شامل موارد زیر است:

• آزمایش مدفوع: اگر بی اختیاری مدفوع فقط در موارد اسهال باشد و فرد در مواردی که مدفوع سفت است قادر به کنترل آن باشد، برای تشخیص علت اسهال و عفونت این آزمایش درخواست می‌شود.
• کولونوسکوپی: در این روش یک لوله به داخل مقعد بیمار وارد می‌شود و تغییرات روده‌ی بزرگ بررسی می‌شود.
• آندوسکوپی مقعد: آندوسکوپی به وسیله یک لوله داخل مقعد را بررسی می‌کند.
• سونوگرافی مقعد: به این شیوه از سونوگرافی، سونوگرافی آنورکتال گفته می‌شود و به‌وسیله‌ی قرار دادن نوک پروب سونوگرافی داخل راست روده انجام می‌شود و تصاویر حاصل از آن مشکلات مقعد و رکتوم را شناسایی می‌کند.
• الکترومیوگرافی مقعد: در این روش الکترودهایی در عضلات اطراف مقعد قرار داده می‌شود تا میزان آسیب به عصب‌ها بررسی شود.
• مانومتری مقعد: این روش فشار موجود در مقعد و قدرت عضله‌های مقعد را بررسی می‌کند.
• پروکتوگرافی: این آزمایش با ثبت تصویر به صورت ویدئویی و با اشعه ایکس انجام می‌شود. در این روش قدرت تحمل عضله در حفظ مدفوع مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
• سیگموئیدسکوپی: به وسیله‌ی یک لوله انجام می‌شود که در ابتدای آن دوربین کوچکی نصب شده است و با استفاده از تصاویر آن هر اختلال یا مشکل در سیستم گوارشی تشخیص داده می‌شود.

مشاوره آنلاین متخصص معده و دستگاه گوارش

درمان بی اختیاری مدفوع

روش‌های درمان بستگی به شدت عارضه دارد. در موارد خفیف می‌توان از درمان خانگی بی اختیاری مدفوع یا درمان بی اختیاری مدفوع در طب سنتی استفاده کرد و در موارد شدیدتر که فرد به‌هیچ وجه قادر به کنترل مدفوع نیست باید از روش‌های دارو درمانی یا جراحی استفاده کرد. بهتر است در این مورد با دکتر آنلاین طب سنتی نیز مشورت صورت بگیرد.

مشاوره آنلاین طب سنتی

درمان بی اختیاری مدفوع با روش‌های خانگی

داروی گیاهی برای درمان بی اختیاری مدفوع

این شیوه از درمان در موارد خفیف قابلیت مداوای فرد را دارد و اغلب به عنوان اقدامات پیشگیری کننده هم کاربرد دارد.

• غذاهای با فیبر بالا مانند سبزیجات و میوه، نان سبوس‌دار و غلات را در رژیم غذایی بگنجانید.
• روزانه ۸ لیوان آب بخورید.
• پوست ناحیه‌ی مقعد را تمیز و خشک نگه دارید و در صورت خشکی از کرم استفاده کنید.
• ورزش کنید.

اگر بی اختیاری مدفوع به دلیل آسیب عصبی باشد. عضلات ضعیف شده باید با انجام تمرینات ورزشی تقویت شوند. این حرکات قدرت اسفنکترها را برای کنترل مدفوع افزایش می‌دهد. تمرینات ورزشی برای تقویت عضلات مقعد شامل موارد زیر است:

بیوفیدبک: در این روش به شخص آموزش داده می‌شود که عضلات مقعد را منقبض کند این آموزش فرد را کمک می‌کند در مواقع نیاز عضلات خود را منقبض کند و خروج مدفوع جلوگیری کند. در این روش از مانومتری مقعد و بالون رکتال استفاده می‌شود.

ورزش کگل: این حرکت برای تقویت عضلات لگن استفاده می‌شود. مراحل انجام این تمرین به  ترتیب زیر است:

1. ابتدا مثانه‌‌ی خود را خالی کنید.
2. در حالت دراز کش زانوها را خم کنید و از هم فاصله دهید.
3. حالا ماهیچه‌های مقعد و واژن را منقبض کنید مانند وقتی که می‌خواهید از خروج ادرار یا مدفوع جلوگیری کنید. به مدت ۵ ثانیه در این وضعیت بمانید و سپس عضلات خود را رها کنید.
4. روزانه حداقل ۴ مرتبه این کار را تکرار کنید.

درمان بی اختیاری مدفوع با طب سنتی

توصیه‌های پزشکان متخصص طب سنتی شامل موارد زیر است:

• استفاده از ملین‌هایی مانند برگه‌های خشک زردآلو، هلو و انجیر
• نوشیدنی‌های گازدار و ادویه استفاده نکنید.
• از غذاهای نفاخ مانند حبوبات استفاده نکنید و در صورت استفاده آن را ۶ ساعت در آب سرد خیس کنید و چند بار آب آن را عوض کنید.

درمان بی اختیاری مدفوع با دارو

در مواردی که اسهال علت بی اختیاری مدفوع است درمان‌های دارویی می‌تواند باعث سفت شدن مدفوع شود. داروهایی که در این موارد استفاده می‌شود شامل موارد زیر است:

• لوپرامید هیدروکلراید
• دی فنوکسیلات
• لوموتیل

در مواردی هم که فرد دچار یبوست است داروهای ملین مانند:

• سیتروسل
• پسیلیوم یبوست را رفع می‌کند.

همچنین استفاده از داروهای تزریقی بدون قابلیت جذب درصورتی‌که  عضلات مقعد ضعیف باشد می‌تواند عضلات را بزرگتر و از بی اختیاری جلوگیری کند.

حتما توجه داشته باشید که خودسرانه دارو مصرف نکنید و حتما با پزشک مشورت کنید. اگر در این زمینه سوالی دارید با مشاوران آنلاین دارو در پذیرش ۲۴ در تماس باشید تا شما را برای مصرف دارو و راه‌های رفع بی اختیاری مدفوع راهنمایی کنند.

درمان بی اختیاری مدفوع با فیزیوتراپی

• تحریک عصب سکرال

یکی از روش‌های مورد استفاده در فیزیوتراپی تحریک عصبی است. عصب سکرال(SNS)از  نخاع تا ماهیچه‌های لگن امتداد دارد. عصب ساکرال قدرت اسفنکترهای مقعد و رکتوم را تنظیم می‌کند. اگر این عصب با ضربات الکتریکی تحریک شود باعث تقویت عضلات روده می‌شود.

• تحریم عصب تیبیال خلفی

در این روش عصبی که در مچ پا قرار دارد و نام آن تیپال خلفی است تحریک می‌شود. این نوع تحریک برای افرادی که تعداد دفعات  بی اختیاری مدفوع در آن‌ها زیاد نیست موثر است.

درمان بی اختیاری مدفوع با جراحی

در مواردی که مشکل بی اختیاری مدفوع در بیمار با روش‌های غیر از جراحی حل نشود، تنها راه باقی مانده برای پزشک و بیمار درمان ضعف و اختلالات عضلات پزشک با جراحی است.

عوارض بی اختیاری مدفوع

کسانی که دچار بی اختیاری مدفوع می‌شوند، به لحاظ روحی و جسمی آسیب می‌بینند.

• احساس شرم در بیمارانی که مبتلا به این عارضه هستند آن‌ها را دچار سرخوردگی و ناتوانی می‌کند.
• به دلیل اینکه پوست اطراف مقعد نازک است، تماس مکرر آن با مدفوع و در مواردی باقی ماندن مدفوع روی پوست، باعث احساس سوزش و خارش در این ناحیه می‌شود. این حالت در بیمارانی که قادر به حفظ بهداشت خود نیستند منجر به آسیب‌های پوستی هم می‌شود.

آیا می‌توان از بروز بی اختیاری مدفوع پیشگیری کرد؟

برخی موارد بی اختیاری مدفوع که به دلیل ناهنجاری‌های مادرزادی یا بالا رفتن سن ایجاد می‌شود قابل کنترل نیست و ما تنها ناگزیر از مدارا و درمان آن هستیم اما در برخی موارد می‌توان اقدامات پیشگیرانه انجام داد. چند نمونه از این اقدامات شامل موارد زیر است.

• یبوست یکی از علت‌های مهم برای ضعیف شدن عضلات مقعد است که با مصرف آب فراوان، سبزیجات دارای فیبر و ورزش کردن می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد.
• فشار و آسیب فیزیکی به مقعد می‌تواند باعث تضعیف عضلات و آسیب به اعصاب این ناحیه شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

درصورتی‌که

• بی اختیاری مدفوع دارید
• یا توانایی کنترل باد معده را ندارید
• درمان‌های خانگی و طب سنتی مشکل شما را حل نکرده است

هر چه سریع‌تر با پزشک عمومی یا متخصص گوارش در مورد مشکل خود مشورت کنید.می توانید با پزشکان متخصص آنلاین معده و گوارش سایت پذیرش ۲۴ برای درمان بی اختیاری مدفوع گفت و گو کنید .

گفتگوی آنلاین با متخصص معده و دستگاه گوارش