آفتاب سوختگی

آفتاب سوختگی (Sunburn)

آفتاب سوختگی عارضه‌ای است که باعث التهاب، قرمزی و احساس درد و گرمای زیاد هنگام لمس ناحیه‌ای از پوست می‌شود. معمولاً ظرف چند ساعت پس از قرارگرفتن بیش‌از‌حد در معرض اشعه ماوراء بنفش (اشعه UV) خورشید یا منابع مصنوعی مانند سولاریوم ظاهر می‌شود. بیشترین خطر بروز آفتاب سوختگی در هنگام ظهر است که خورشید مستقیماً بالای سر شما قرار دارد. در بعضی موارد، آفتاب سوختگی می‌تواند باعث تاول زدن پوست شود. اگرچه درمان‌های خانگی معمولاً می‌توانند علائم آفتاب سوختگی را تسکین دهند اما رفع کامل آن‌ها ممکن است چند روز طول بکشد.

با محافظت مناسب از پوست خود می‌توانید از آفتاب سوختگی و عوارض مربوط به آن پیشگیری کنید. این مسئله به‌ویژه هنگامی‌که بیرون از منزل هستید، حتی در روزهای خنک یا ابری، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. باید بدانید که قرار گرفتن مکرر در معرض اشعه شدید ماوراء بنفش و آفتاب سوختگی‌های مداوم، خطر بروز سایر آسیب‌های پوستی مانند لکه‌های تیره، خشکی و چروک شدن پوست و حتی سرطان‌های پوستی مانند ملانوم را افزایش می‌دهد.

بنابراین این عارضه به‌ظاهر ساده را دست‌کم نگیرید و در صورت عدم بهبودی آن طی دو تا سه روز اول یا وسعت بالای ناحیه پوست آسیب‌دیده، حتماً با پزشک متخصص پوست و مو مشورت کنید.

علائم آفتاب سوختگی چیست؟

علائم آفتاب سوختگی معمولاً در افراد مختلف متفاوت است. این عارضه ممکن است در کمتر از ۱۵ دقیقه رخ دهد اما آسیب‌های آن اغلب بلافاصله مشخص نمی‌شوند. به‌عنوان‌مثال ممکن است ۲ تا ۶ ساعت پس از شروع آفتاب سوختگی متوجه قرمزی پوست خود شوید. علامت درد معمولاً بعد از ۲۴ تا ۴۸ ساعت ظاهر می‌شود.

با ادامه علائم آفتاب سوختگی طی ۴۸ تا ۷۲ ساعت، ممکن است حتی با لایه‌برداری پوست (پوسته‌پوسته شدن) و خارش در آن ناحیه مواجه شوید. گاهی این عوارض تا چندین هفته ادامه پیدا می‌کنند. به‌طورکلی، علائم آفتاب سوختگی عبارت‌اند از:

• تغییر در رنگ پوست مانند صورتی یا قرمزی شدن آن
• احساس گرما در هنگام لمس پوست ناحیه آسیب‌دیده
• درد و حساسیت
• تورم
• تاول‌های کوچک آبدار
• اگر آفتاب سوختگی شدید باشد؛ سردرد، کاهش فشار خون، تب و لرز، حالت تهوع و خستگی
• احساس درد یا سنگینی در چشم‌ها

بهتر است بدانید که هر قسمت از بدن شما، از جمله لاله گوش، پوست سر و لب‌ها، می‌توانند در اثر آفتاب سوختگی آسیب ببینند. اگر لباس شما بافت نازکی داشته باشد و به اشعه ماوراء بنفش اجازه عبور دهد، مناطق پوشیده شده بدن نیز می‌توانند دچار این مشکل شوند. حتی چشمان شما که به اشعه ماوراء بنفش خورشید بسیار حساس هستند نیز می‌توانند دچار آفتاب سوختگی شوند.

علل آفتاب سوختگی چیست و معمولاً چه کسانی دچار این مشکل می‌شوند؟

اصولاً آفتاب سوختگی در اثر قرارگرفتن بیش‌از حد در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) ایجاد می‌شود. این اشعه ممکن است از نور خورشید یا منابع مصنوعی مانند سولاریوم و تخت‌های برنزه کردن پوست باشد. خورشید دارای سه نوع طول موج از اشعه ماوراء بنفش به نام‌های UVA، UVB و UVC است. اشعه UVC اصلاً به سطح زمین نمی‌رسد و به همین دلیل آسیب‌های پوستی اساساً توسط اشعه UVA و UVB ایجاد می‌شوند.

ملانین رنگ‌دانه‌ای تیره در لایه خارجی پوست است که باعث ایجاد رنگ طبیعی پوست می‌شود. هنگامی‌که در معرض اشعه UV قرار می‌گیرید، بدن شما با تولید سریع ملانین از خود محافظت می‌کند. در نتیجه با تولید ملانین اضافی پوست رنگ برنزه به خود می‌گیرد. در واقع برنزه شدن پوست راه حل بدن برای جلوگیری از اثرات بد اشعه ماوراء بنفش و آفتاب سوختگی است. اما معمولاً این راه حل پاسخگو نیست و شدت زیاد اشعه ماوراء بنفش باعث سوختن پوست می‌شود.

جالب است بدانید که حتی در روزهای خنک یا ابری نیز احتمال آفتاب سوختگی وجود دارد زیرا برف، شن و ماسه، آب و سایر سطوح می‌توانند اشعه ماوراء بنفش خورشید را منعکس کرده و باعث سوختن پوست شوند.

انواع آفتاب سوختگی

باید بدانید که شدت آفتاب سوختگی متغیر است و به منطقه جغرافیایی محل زندگی، نوع پوست و مدت‌ زمان قرار گرفتن در معرض آفتاب بستگی دارد. به دلیل تغییرات شدت اشعه ماوراء بنفش هنگام عبور از جو، با نزدیک شدن به خط استوا خطر آفتاب سوختگی افزایش می‌یابد. اصولاً هرچه عرض جغرافیایی محل زندگی بالاتر باشد، شدت اشعه ماوراء بنفش کمتر است.

بنابراین برحسب شدت آفتاب سوختگی، می‌توان آن را به دو نوع آفتاب سوختگی خفیف و آفتاب سوختگی شدید تقسیم‌بندی کرد. آفتاب سوختگی جزئی معمولاً چیزی جز قرمزی و حساسیت جزئی مناطق آسیب‌دیده ندارد اما در موارد شدیدتر، می‌تواند تاول ایجاد شود. آفتاب سوختگی شدید در مواردی می‌تواند به حدی دردناک باشد که نیاز به بستری شدن و مراقبت‌های بیمارستان داشته باشد.

فاکتورهای خطر شایع بروز آفتاب سوختگی

طبق تجربه، فاکتورهای خطر آفتاب سوختگی عبارت‌اند از:

• داشتن پوستی روشن، چشمان آبی و موهای قرمز یا بور
• زندگی یا رفتن به تعطیلات در جایی آفتابی، گرم یا در ارتفاعات زیاد
• کار در فضای باز
• شنا کردن یا اسپری آب به پوست در هنگام تابش مستقیم آفتاب، زیرا احتمال سوختگی پوست مرطوب بیشتر از پوست خشک است.
• عدم استفاده از ضدآفتاب و قراردادن پوست محافظت نشده در برابر اشعه ماوراء بنفش
• مصرف داروهایی که احتمال سوختگی شما را بیشتر می‌کنند مثل داروهای حساس به نور

درباره عوارض آفتاب سوختگی بیشتر بدانید

آفتاب سوختگی‌های مکرر خطر بروز سایر آسیب‌های پوستی و بیماری‌های خاص را افزایش می‌دهد. این موارد شامل پیری زودرس پوست، ضایعات پوستی پیش‌سرطانی و سرطان پوست است که در ادامه به جزئیات هرکدام اشاره خواهیم کرد:

پیری زودرس پوست

قرارگرفتن در معرض آفتاب و آفتاب سوختگی‌های مکرر روند پیری پوست را تسریع می‌کنند و باعث می‌شوند پیرتر از سن خود به نظر برسید. معمولاً تغییرات پوستی ناشی از این مسئله شامل موارد زیر است:

• تضعیف بافت‌های پیوندی زیر پوست که باعث کاهش قدرت و کشش پوست می‌شود.
• چین و چروک‌های عمیق
• پوست خشک و خشن
• ظاهرشدن علائم رگ‌های ریز قرمز روی گونه‌ها، بینی و گوش‌ها
• کک‌ومک، بیشتر روی صورت و شانه‌ها
• ظاهرشدن لکه‌های تیره یا تغییر رنگ یافته (ماکول) روی صورت، پشت دست‌ها، بازوها، قفسه سینه و قسمت فوقانی پشت

ضایعات پوستی پیش‌سرطانی

ضایعات پوستی پیش‌سرطانی به‌صورت لکه‌های خشن و پوسته‌پوسته شده در مناطقی که در اثر آفتاب آسیب دیده‌اند ظاهر می‌شوند. آن‌ها معمولاً در نواحی سر، صورت، گردن و دست‌ها دیده می‌شوند. این ضایعات می‌توانند به سرطان پوست تبدیل شوند.

سرطان پوست

قرارگرفتن بیش‌ازحد در معرض آفتاب حتی بدون بروز آفتاب سوختگی، خطر ابتلا به انواع سرطان پوست (مانند ملانوم) را افزایش می‌دهد زیرا این مسئله می‌تواند به DNA سلول‌های پوست آسیب برساند. طبق آمار، بروز آفتاب سوختگی در کودکی و نوجوانی ممکن است خطر ابتلا به ملانوم را در مراحل بعدی زندگی افزایش دهد.

سرطان پوست عمدتا در مناطقی از بدن مثل پوست سر، صورت، لب‌ها، گوش‌ها، گردن، قفسه سینه، بازوها، دست‌ها، پاها و پشت که بیشتر در معرض نور خورشید هستند ایجاد می‌شود. توصیه می‌کنیم در صورت مشاهده ضایعه پوستی جدید همراه با تغییرات آزاردهنده مثل بروز زخمی که بهبود نمی‌یابد و تغییر در ظاهر یا بافت خال پوستی حتما به پزشک متخصص پوست و مو مراجعه کنید.

آسیب‌دیدگی چشم

بهتر است بدانید که شدت بالای اشعه خورشید می‌تواند چشمان شما را بسوزاند و به شبکیه، عدسی یا قرنیه آسیب برساند. آسیب به عدسی می‌تواند منجر به کدر شدن آن شود (آب مروارید). به‌همین‌دلیل همزمان با آفتاب سوختگی پوست ممکن است در چشمان خود نیز احساس درد و سوزش کنید.

آیا امکان پیشگیری از آفتاب سوختگی وجود دارد؟

بله وجود دارد، از روش‌های زیر برای پیشگیری از آفتاب سوختگی حتی در روزهای خنک، ابری یا مه‌آلود استفاده کنید:

• از قرار گرفتن در معرض آفتاب بین ساعت‌های ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر خودداری کنید زیرا اشعه خورشید در این ساعت‌ها در شدیدترین حالت ممکن است. بنابراین سعی کنید فعالیت‌های بیرون از منزل خود را برای زمان‌های دیگری برنامه‌ریزی کنید. اگر نمی‌توانید این کار را انجام دهید، سعی کنید بیشتر در سایه قرار بگیرید.
• از رفتن به مراکز سولاریوم برای برنزه کردن پوست اجتناب کنید.
• در بیرون از منزل، بیشتر نواحی بدن خود را بپوشانید. از کلاه لبه‌دار و لباس‌های آستین‌‌بلند استفاده کنید. از پوشیدن لباس‌هایی با رنگ تیره و جنس ضخیم اجتناب کنید.
• مدام از ضد آفتاب استفاده کنید. انواع کرم یا لوسیون ضد آفتاب با SPF 30 یا بیشتر قدرت محافظت از پوست در برابر طیف گسترده‌ای از اشعه‌های ماوراء بنفش یعنی UVA و UVB را دارند. حتما ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل از بیرون رفتن، با سخاوت هرچه تمام‌‎تر کرم ضد آفتاب را روی پوست صورت و نواحی از بدن که با لباس محافظت نمی‌شوند، بمالید. هر ۲ ساعت یکبار و بعد از شنا یا تعریق کرم ضد آفتاب را تجدید کنید. اگر ضد آفتاب شما منقضی شده یا بیش از سه سال از مصرف آن گذشته است، آن را دور بیاندازید.
• از نوزادان و کودکان نوپا در برابر آفتاب محافظت کنید. آکادمی اطفال آمریکا، برای نوزادان زیر ۶ ماه به‌جای ضد آفتاب استفاده از روش‌های دیگر محافظت در برابر آفتاب مانند ماندن در سایه یا پوشیدن لباس‌های پوشیده را توصیه می‌کند. در شرایط اضطراری می‌توانید از یک کرم ضد آفتاب با SPF حداقل ۱۵ برای صورت و پشت دست نوزاد استفاده کنید.
• هنگام بیرون بودن از عینک آفتابی استفاده کنید. حتما یک عینک آفتابی با قدرت محافظت در برابر UVA و UVB انتخاب کنید. هنگام خرید عینک‌ جدید، درجه UV آن را بررسی کنید. لنزهای تیره لزوماً در جلوگیری از اشعه ماوراء بنفش بهتر نیستند.
• داروهای حساس به آفتاب را بشناسید. برخی از داروهای تجویز شده و بدون نسخه از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها، رتینوئیدها و ایبوپروفن، می‌توانند پوست را نسبت به نور خورشید حساس‌تر کنند. بنابراین حتما با داروساز یا پزشک در مورد عوارض جانبی داروهایی که مصرف می‌کنید صحبت کنید.

نحوه تشخیص آفتاب سوختگی

دکتر آفتاب سوختگی شما احتمالاً یک معاینه بدنی انجام می‌دهد و درباره علائم، مدت قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش و سابقه آفتاب سوختگی از شما سؤالاتی می‌پرسد. اگر بعد از قرار گرفتن در معرض نور آفتاب دچار آفتاب سوختگی یا واکنش پوستی شده باشید، پزشک ممکن است انجام آزمایشی را پیشنهاد کند که طی آن بررسی می‌شود شدت اشعه خورشید در منطقه آسیب‌دیده پوست تا چه حد بوده‌است.

اگر همیشه پوست شما به نور ماوراء بنفش واکنش نشان می‌دهد، احتمالا پوست شما از نوع حساس به نور است.

انواع راه‌های درمان آفتاب سوختگی که باید بدانید

درمان فوری آفتاب سوختگی اهمیت زیادی دارد زیرا معمولا دو روز طول می‌کشد تا شدت سوختگی مشخص شود و بهبودی آن گاهی تا یک ماه طول می‌کشد. بنابراین نباید زمان را از دست داد. اصولا درمان‌های آفتاب سوختگی پوست به طور کامل عارضه شما را التیام نمی‌بخشند اما می‌توانند درد، تورم و ناراحتی را کاهش دهند.

اگر روش‌های زیر به شما کمکی نکردند یا عارضه شما تشدید شد، دکتر بیماریهای پوست ممکن است درمان‌های دیگری را توصیه یا شما را در بیمارستان بستری کند.

• مسکن بخورید. در اسرع وقت پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب، برای تسکین درد یک مسکن مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن مصرف کنید. برخی از داروهای تسکین‌دهنده درد به‌صورت ژل و موضعی هستند که شما روی پوست خود می‌مالید.
• پوست خود را خنک نگه‌‌دارید. یک حوله تمیز مرطوب را با آب خنک خیس کنید و آن را به پوست آسیب‌دیده بمالید. می‌توانید در وان حمام با ۶۰ گرم جوش شیرین و آب محلول درست کنید و در روز چند بار در آن بخوابید.
• به پوست خود مرطوب‌کننده، لوسیون یا ژل بزنید. لوسیون آلوئه‌ورا یا ژل و لوسیون کالامین می‌توانند تسکین‌دهنده باشند. این کار به رفع پوسته‌پوسته شدن پوست در اثر آفتاب سوختگی نیز کمک می‌کند.
• برای جلوگیری از کم‌آبی بدن، بیشتر آب بنوشید.
• تاول‌های ایجاد شده را نترکانید اما اگر ترکیدند آن‎ها را با آب و صابون ملایم تمیز کنید. سپس به زخم خود پماد آنتی‌بیوتیک بزنید و آن را با باند استریل بپوشانید.
• داروی ضدحساسیت مصرف کنید. یک داروی خوراکی آنتی‌هیستامین مانند دیفن هیدرامین می‌تواند به تسکین خارش پوست کمک کند.
• به پوست خود کرم کورتیکواستروئید بزنید. در موارد خفیف تا متوسط​​، کرم‌های کورتیکواستروئید برای رفع التهاب نواحی آسیب‌دیده عالی هستند، مثل پماد بتامتازون برای آفتاب سوختگی یا کرم هیدروکورتیزون ۱%.
• از قرار دادن پوست آسیب‌دیده خود در معرض آفتاب اجتناب کنید. بهتر است درحالی‌که پوست شما بهبود می‌یابد، در معرض آفتاب نباشید یا اگر بیرون می‌روید از پوست خود محافظت کنید.

درمان آفتاب سوختگی با داروهای گیاهی

از تاثیر ضدالتهابی ژل آلوئه‌ورا برای تسکین علائم آفتاب سوختگی غافل نشوید. ژل آلوئه‌ورا را از برگ‌های آن استخراج کنید، نیم‌ ساعت در یخچال بگذارید و سپس بر روی پوست خود بمالید. جالب است بدانید که در بیشتر انواع پماد آفتاب سوختگی و کرم ترمیم‌کننده آفتاب سوختگی از ژل آلوئه‌ورا استفاده می‌شود.

سرکه سیب یک آبرسان عالی است و می‌تواند روند بهبودی پوست را تسریع کند. روغن نارگیل با برخورداری از اسیدهای چرب مغذی می‌تواند به‌عنوان مرطوب‌کننده عالی پوست آسیب‌دیده عمل کند. روغن اسطوخودوس اگر به سرعت روی ناحیه آفتاب‌سوخته مالیده شود، مانع از بروز تاول می‌شود زیرا یک ضد میکروب قوی است.

درمان آفتاب سوختگی در طب سنتی

از نظر طب سنتی آفتاب سوختگی با کاهش دمای بدن و مصرف غذاهایی با طبع سرد سریع‌تر بهبود می‌یابد. به‌همین‌دلیل درمان آفتاب سوختگی با سیب زمینی، خیار، ماست و شیر، توت فرنگی و ترکیب جو دو سر و آب، به‌صورت موضعی توصیه می‌شود.

معمولا برای درمان سریع آفتاب سوختگی و حتی درمان لکه آفتاب سوختگی، مصرف موضعی روغن زیتون به‌دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌های فراوان معجزه می‌کند. تا می‌توانید باید پوست خود را مرطوب نگه‌دارید تا به مرور دمای آن ناحیه کاهش یافته و بهبود یابد. یک متخصص طب سنتی می‌تواند اطلاعات بیشتری در این مورد در اختیار شما بگذارد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر در اثر آفتاب سوختگی با علائمی مانند تاول‌های آبدار و زیاد، تورم شدید پوست و نشانه‌های عفونت مانند درد و ترشحات چرکی مواجه شدید، پیشنهاد می‌کنیم پیش از هرگونه درمان خانگی به دکتر پوست مراجعه کنید. شرایطی مثل تب بالا، سرگیجه، غش کردن و کم‌آبی بدن نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری دارند.

ممکن است از خودتان بپرسید که بالاخره برای آفتاب سوختگی چه پمادی خوبه؟ پاسخ شما نزد پزشک است چراکه برحسب شدت سوختگی می‌توان در این مورد نظر داد. درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری ندارید، از صدها پزشک آنلاین متخصص پوست در پذیرش ۲۴، مشاوره آنلاین تلفنی و متنی بگیرید و مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره‌های ایشان استفاده کنید.

مشاوره آنلاین پزشک متخصص پوست

[ifso id=”16549″]