علت سرگیجه چیست؟ انواع راه های درمان خانگی آن

سرگیجه

سرگیجه (Dizziness) به حالت چرخش دورانی در سر می‌گویند. می‌توان سرگیجه را این طور توصیف کرد که گویا فرد در حال حرکت است یا همه چیز به دور او می‌چرخد. نوعی حالت گیجی یا عدم تعادل، که فرد احساس می‌کند نمی‌تواند روی پا بایستد. سرگیجه به تنهایی یک بیماری نیست بلکه نشانه‌ای از بیماری محسوب می‌شود.

افراد در طول زندگی خود ممکن است بارها دچار سرگیجه شوند که ممکن است به صورت موقت یا طولانی مدت اتفاق بیفتد. اگر دلیل مشخصی برای سرگیجه وجود ندارد و باعث اختلال در زندگی فرد شده باشد، باید به دنبال دلایل و درمان آن بود. هر فردی در هر سن و سال و هر جنسی ممکن است سرگیجه را تجربه کرده باشد. در این مطلب، به بررسی منشا سرگیجه و دلایلی که ممکن است باعث بروز آن باشد خواهیم پرداخت. اگر تجربه این عارضه را دارید با ما همراه باشید. می توانید در خصوص سرگیجه خود با پزشک مغز و اعصاب صحبت کنید .

علائم سرگیجه چیست؟

گفتیم که سرگیجه به تنهایی یک بیماری نیست بلکه نشانه‌ای از یک بیماری به حساب می‌آید. افراد ممکن است حس‌های مختلفی را به سرگیجه تعبیر کنند. یعنی دچار احساسات متفاوتی شوند که هنگام توضیح برای پزشک، آن را سرگیجه می‌نامند. بعضی از افراد از چرخیدن اجسام به دور خود شکایت دارند. بعضی دیگر می‌گویند که احساس ضعف یا سبک شدن در سر دارند.

از دست دادن تعادل یا توان ایستادن نیز از مواردی است که به هنگام توصیف سرگیجه اعلام شده است. گاهی فرد از اینکه حالتی شناور یا بی‌قرار دارد کلافه شده است و گاهی افراد دچار سرگیجه در رختخواب می‌شوند. در تمامی این موارد، علائم نشان از یک حس کاذب دارد. حسی که با از جا بلند شدن ناگهانی، دویدن، راه رفتن، یا حرکت دادن سریع سر، بیشتر می‌شود. گاهی حالت تهوع یا گیجی هم به این سرگیجه اضافه می‌شود. برخی مواقع علائم آن‌قدر زیاد است که بیمار نیاز به خوابیدن و بستن چشمانش دارد. سرگیجه ممکن است چند ثانیه طول بکشد یا چندین روز متوالی فرد را درگیر خود کند. این علائم نشان می‌دهند که باید به دنبال دلایل سرگیجه بود تا این تجربه تکرار نشود.

دلایل بروز سرگیجه چیست؟ ۱۳ دلیل نحس سرگیجه

سرگیجه دلایل بسیار زیادی دارد. در حالت کلی در پزشکی، سرگیجه را به دو دسته تقسیم می‌کنند.

سرگیجه محیطی : که عموما بر اثر وجود مشکلی در گوش داخلی یا در اعصاب تعادلی فرد است.

سرگیجه مرکزی: که ناشی از وجود مشکلی در قسمت مخچه یا ساقه مغز به وجود می‌آید.

علاوه بر این دو دسته اصلی، علائم معمول‌تری نیز برای سرگیجه وجود دارد که عموما مربوط به بیماری خاصی نیستند و به راحتی نیز درمان می‌شوند. در ادامه دلایلی که می‌تواند باعث بروز سرگیجه شوند را معرفی خواهیم کرد. دقت داشته باشید، هر کدام از این دلایل، باید توسط پزشک شناسایی و درمان شوند. اگر بابت سرگیجه‌های خود نگران هستید یا دچار سرگیجه ‌های خطرناک هستید، ابتدا می‌توانید با یک ویزیت آنلاین متخصص گوش و حلق و بینی یا پزشک داخلی، احتمالات سرگیجه خود را بررسی کرده و سپس به دنبال درمان باشید.

۱. سرگیجه به دلیل اختلال در گوش میانی

یکی از شایع‌ترین دلایل سرگیجه‌های شدید و طولانی مدت، وجود یک اختلال در گوش داخلی است. اگر مایع گوش داخلی  حرکت کرده و وارد کانال‌های گوش داخلی شوند، این احساس سرگیجه و چرخیدن محیط به دور سر، بیشتر می‌شود. این مشکل یکی از مهمترین و رایج‌ترین مشکلات گوش داخلی است که بسیاری از افراد آن را تجربه می‌کنند. بسیاری از بیماران، در این مورد، تجربه سرگیجه در خواب را نیز دارند.

۲. سرگیجه به دلیل لابیرنتیت (Labyrinthitis)

لابیرنتیت، بیماری عفونت گوش داخلی است. زمانی که لابیرنت (یعنی تونل‌های داخل گوش) گوش دچار التهاب شود، اطلاعاتی متفاوت با آنچه گوش سالم و چشم به مغز می‌دهد را ارسال می‌کند. این عدم تعادل و یکی نبودن اطلاعات باعث ایجاد سرگیجه می‌شود. این التهاب به دلایل خیلی ساده مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا به وجود می‌آید و عموما ریشه ویروسی دارد. گاهی این سرگیجه با حالت تهوع، شنیدن صدای وزوز در گوش، تب و گوش درد همراه است. این مشکل با درمان دارویی به راحتی قابل حل است.

۳. سرگیجه به علت بیماری منیر (Menier)

یک بیماری نادر در گوش وجود دارد که یکی از علائم آن سرگیجه است. منیر بیماری است که گوش داخلی را درگیر خود می‌کند. علاوه بر سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، وزوز گوش و کم شدن شنوایی نیز از دیگر علائم این بیماری است. بسیاری از بیماران درکنار این علائم، احساس فشار در داخل گوش خود نیز دارند. این بیماری با دارو و رژیم غذایی خاص قابل درمان است اما در بعضی موارد بسیار نادر نیاز به جراحی خواهد داشت.

۴. عوارض داروهای مختلف و بروز سرگیجه

علاوه بر مشکلات مربوط به گوش که از شایع‌ترین دلایل سرگیجه هستند، گاهی عوارض بعضی از داروها، باعث سرگیجه در افراد می‌شوند. اگر اطلاعات دارویی که استفاده می‌کنید را بررسی کنید، ممکن است به دلیل سرگیجه خود پی ببرید. در این صورت نباید مصرف دارو را قطع کرد. با مشاوره با پزشک، شرایط خود را توضیح دهید. ممکن است پزشک داروی جایگزین معرفی کند. معمولا بعضی داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد تشنج، داروهای شل کننده عضلات، قرص‌های خواب آور، داروهای تنظیم فشار خون و بسیاری داروهای دیگر در بعضی از بیماران، عارضه سرگیجه را به همراه دارد.

۵. سرگیجه ناشی از کمبود ویتامین

کمبود بعضی ویتامین‌ها در بدن، می‌تواند باعث بروز سرگیجه در افراد شود. برای مثال کمبود ویتامین B12 در بسیاری موارد، ایجاد سرگیجه و تهوع می‌کند. تشخیص کمبود ویتامین قطعا بر عهده پزشکان است و نباید به صورت سرخود، ویتامین‌ها را وارد برنامه غذایی کرد. همانطور که کمبود ویتامین عوارض زیادی دارد، مصرف زیاد از حد آن‌ها هم گاهی عوارض بسیار بدی را در بدن ایجاد می‌کند.

۶. بیماری‌های قلبی و سرگیجه

بعضی از اختلال‌های مربوط به قلب، گاهی با سرگیجه خود را نشان می‌دهند. به دلیل کم شدن خون رسانی به مغز، فرد دچار احساس گیجی و منگی می‌شود. این افراد وقتی یک حرکت سریع انجام می‌دهند یا به یکباره از حالت خوابیده به حالت نشسته تغییر وضعیت می‌دهند، دچار سرگیجه ناگهانی می‌شوند. توجه داشته باشید که این یکی از دلایل سرگیجه است و قطعا هر سرگیجه‌ای نشانه مشکل قلبی نیست. یکی از بیماری‌های قلبی که گاهی باعث سرگیجه در افراد می‌شود، آریتمی (Arrhythmia) است. این مشکل زمانی است که ریتم ضربان قلب غیر طبیعی باشد. ضربان خیلی آهسته یا تندتر از حالت طبیعی، باعث بروز سرگیجه، تنگی نفس، و درد در قفسه سینه نیز می‌شود.

۷. سرگیجه به علت میگرن (Migraines)

میگرن یک سردرد شدید و نبض‌دار است که معمولا در قسمت جلوی سر یا یک طرف سر احساس می‌شود. افراد مبتلا به میگرن، در کنار حساسیت شدید به نور و صدا، از سرگیجه و احساس خالی بودن در سر شکایت دارند. تهوع و استفراغ، بی‌حالی و تغییر در میدان دید، از دیگر عوارض همراه با سرگیجه در بیماران مبتلا میگرن است. سرگیجه در نیمی از افراد مبتلا به میگرن شایع است که در بسیاری از آن‌ها حتی بدون وجود سردرد هم این حالت سرگیجه و حس دوران سر وجود دارد.

۸. سرگیجه به دلیل کم آبی بدن (Dehydration)

یکی از مواردی که باعث سرگیجه می‌شود و افراد خیلی کم متوجه آن می‌شوند، کم شدن آب بدن است. کم آبی یا دهیدراته شدن، زمانی است که بدن آب و مایعات را به حد نیاز خود دریافت نکند. کم آبی در بدن باعث پایین آمدن فشار خون می‌شود که همین موضوع خود علت سرگیجه و بی‌ حالی  است. گرمای هوا، فعالیت زیاد، و بعضی رژیم‌های غذایی غیر استاندارد، از دلایل کم شدن آب بدن است. علائم کم آبی بدن به جز سرگیجه، احساس بی‌حالی، کم شدن دفع ادرار و احساس گیجی است. اگر میزان آب از دست رفته خیلی زیاد باشد، فقط با نوشیدن مایعات مشکل حل نمی‌شود و فرد باید به بیمارستان منتقل شود و مایعات درون وریدی به او تزریق شود.

۹. سرگیجه به دلیل فشار خون پایین

افرادی که دچار فشار خون پایین هستند، هنگام افت فشار، سرگیجه می‎گیرند. این افراد به هنگام نشستن یا حرکات سریع، احساس ضعف و به دنبال آن سرگیجه دارند. درکنار این علائم، احساس تشنگی، حالت تهوع، رنگ پریدگی، تار شدن دید و کم شدن تمرکز فرد، از دیگر علائم فشار خون پایین است. عوامل بسیاری مانند، استفاده از بعضی داروها، مشکلات قلبی، کمبود ویتامین و جراحت می‌توانند باعث افت فشار خون در افراد شوند.

۱۰. سرگیجه و سندروم خستگی مزمن (Chronic fatigue syndrome)

سندروم خستگی مزمن به دلایل مختلفی در افراد بروز می‎کند و گاهی فرد حتی بعد از یک خواب بسیار خوب و راحت نیز احساس خستگی شدید دارد. همراه با این احساس خستگی، حس سرگیجه در رختخواب، درد در مفاصل، سردرد، عدم تمرکز و آلرژی به مواد غذایی مختلف نیز از عوارض این بیماری است. پزشک با بررسی علائم این بیماری می‌تواند با تجویز دارو آن را درمان کند.

۱۱. سرگیجه به دلیل افت قند خون

بدن برای تامین انرژی مورد نیاز خود، به مقدار مشخصی قند نیاز دارد. زمانی که مقدار این قند به پایین‌تر از میزان نیاز بدن برسد، اولین علامت آن سرگیجه است. این سرگیجه همراه با احساس خستگی، لرزش دست و پا، بالا رفتن ضربان قلب، تعریق زیاد، بی‌قراری و احساس ضعف همراه است. پایین آمدن قند خون ممکن است به دلیل مصرف انسولین در بیماران دیابتی اتفاق بیفتد. در عین حال، گاهی غذا نخوردن به مدت طولانی، مصرف زیاد از حد الکل، و کم کردن میزان قند در رژیم‌های غذایی نیز می‎تواند باعث افت قند خون شود.

۱۲. سرگیجه به دلیل اضطراب شدید

بعضی از افرادی که اضطراب و استرس زیادی دارند، دچار سرگیجه می‌شوند. این افراد در مکان‌های شلوغ یا زمانی که به هر دلیل دچار اضطراب می‌شوند، احساس دوران در سر و گیجی دارند.

۱۳. سرگیجه در سفر با کشتی، قایق یا حتی خودرو!

شاید دیده باشید که گاهی پیش از سوار شدن به کشتی، هواپیما و حتی قطار، افرادی توصیه می‌کنند که قرص سرگیجه مصرف کنید! بسیاری از افراد هنگام سفر با کشتی یا قایق، احساس سرگیجه شدیدی را تجربه می‌کنند.

این عارضه بسیار شایع است و در بسیاری موارد حتی تا چند روز بعد از سفر نیز حالت سرگیجه ادامه خواهد داشت. بسیاری دیگر هنگام سفر با قطار نیز این احساس سرگیجه را دارند. نشستن در جهت مخالف حرکت اتوبوس یا مترو نیز باعث سرگیجه در بعضی افراد می‌شود. بسیاری حتی در ماشین هم این احساس سرگیجه را دارند.

شاید شما هم از آن دسته افراد باشید که در ماشین یا اتوبوس، توان نگاه کردن به کتاب یا حتی تلفن همراه را نداشته باشید و به سرعت دچار سرگیجه شوید. نگران نباشید. این یک مشکل شایع است.

چگونه از سرگیجه جلوگیری کنیم؟

دلیل سرگیجه باید مشخص شود. این مهم‌ترین نکته است. ممکن است سرگیجه، نشانه‌ای از یک بیماری جدی باشد. بنابراین نباید بدون مشورت با پزشک خود درمانی کرد. اما اگر علت سرگیجه و بی‌حالی به خاطر بیماری خاصی نباشد، با نوشیدن آب زیاد، استراحت و تامین قند خون بدن، می‌توان از آن پیشگیری کرد. عواملی مانند تکان‌های ناگهانی و مطالعه در اتوبوس یا خودرو نیز می‌تواند باعث سرگیجه در افرادی شود که مستعد آن هستند، پس نباید آن را انجام داد.

انواع روش‌های درمانی سرگیجه

راهکارهای درمانی که برای سرگیجه تجویز می‌شوند اغلب روی علت اصلی بروز سرگیجه تمرکز می‌کنند. در بیشتر موارد، درمان‌های خانگی و دارویی می‌توانند در روند درمان تاثیرگذار باشند. به‌عنوان مثال:

• مشکلاتی را که علت آن به گوش مربوط باشند، می‌توان با دارو و انجام تعدادی تمرین مدیتیشن در خانه کنترل کرد.
• اگر روش‌هایی که پزشک ارائه می‌دهد مفید نباشد انجام عمل جراحی یک گزینه مفید خواهد بود.
• بیماری منییر یا سرگیجه با رژیم غذایی کم نمک و جراحی گوش درمان می‌شود.
• سرگیجه ناشی از میگرن با خوردن دارو و تغییر سبک زندگی تا حدی درمان می‌شود. به‌عنوان مثال پزشک به شما یاد می‌دهد که چگونه عوامل تشدیدکننده میگرن را شناسایی و از آن‌ها جلوگیری کنید.
• داروها و تکنیک‌های کاهش اضطراب می‌تواند در درمان اختلال‌های ناشی از اضطراب تاثیرگذار باشد.
• نوشیدن مایعات زیاد می‌تواند به درمان سرگیجه‌ای که ناشی از ورزش بیش از حد، گرما و کم آبی بدن است، کمک کند.

درمان سرگیجه در طب سنتی

معمولا منییر یا سرگیجه در دسته سرگیجه‌های سرد قرار می‌گیرد. برای درمان آن طبق گفته‌های دکتر خیراندیش برای درمان سرگیجه میتوان موارد زیر را انجام دهید:

عطر گل محمدی را در خواب بو کنید.

روغن کنجد را روی سرد خود بمالید. به مدت ۱۴ تا ۴۰ روز شب غذای سرد نخورید. حتما در صورت امکان دو تا سه بار در وعده غذایی خود فسنجان بخورید. بهتر است فسنجان بادام درست کنید، یعنی نصف بادام و نصف گردو تا تاثیر آن بیشتر شود.

می‌توان برای کاهش تاثیر سرگیجه حجامت کتف را که فقط با بادکش است انجام داد. به‌صورتی که ۷ تا ۱۴ دفعه یک روز در میان این کار را انجام داد تا مزاج شخص از سردی به گرمی تغییر کند.

درمان دارویی سرگیجه چیست؟ قرص سرگیجه

همان‌طور که گفتیم سرگیجه می‌تواند علت‌های زیادی داشته باشد و در واقع تعیین علت اصلی می‌تواند در انتخاب بهترین گزینه برای درمان مفید واقع شود.

بیشتر اوقات هیچ دارویی برای درمان سرگیجه مورد نیاز نیست اما بعضی از داروها وجود دارد که می‌تواند برای درمان دلایل سرگیجه مورد استفاده قرار گیرند. بسته به نوع علت این درمان‌ها شامل موارد زیر است:

داروهای ضد اضطراب، هنگامی که علت سرگیجه ناشی از اختلالات وحشت یا مشکلات بهداشت روان است.

با داروهایی مانند آنتی هیستامین می‌توانید سرگیجه را درمان کنید. اکر علت سرگیجه به میگرن مربوط باشد، داروهای مخصوص میگرن می‌توانند به رفع آن کمک کنند.

هر یک از این انواع دارو می‌تواند در درمان سرگیجه ناشی از گوش، درمان سرگیجه هنگام بلند شدن و شرایط دیگر موثر واقع شود. اگر این نوع داروها به رفع مشکل سرگیجه کمک نکنند، تغییر شیوه زندگی یا مراجعه به پزشک ممکن است لازم باشد.

مانور درمانی سرگیجه

روشی به نام مانور Epley ممکن است در درمان سرگیجه موثر باشد. در این درمان در حقیقت موقعیت سر با حالت‌های خاصی تغییر داده می‌شود تا کریستال‌های کوچک کلسیمی که موجب سرگیجه می‌شوند تغییر موقعیت دهند. این نوع درمان به درمان کریستال گوش میانی نیر معروف است.

تعادل درمانی سرگیجه

در این درمان ورزش برای سرگیجه در اختیار افراد قرار می‌گیرد تا بدنشان عادت کند نسبت به حرکت حساسیت کمتری از خود نشان دهد. اگر سرگیجه به دلیل مشکلی در گوش داخلی باشد این درمان می‌تواند موثر واقع شود.

روان درمانی سرگیجه

اگر علت سرگیجه به اختلال‌ها اضطرابی مربوط می‌شود، روان درمانی می‌تواند در تسکین علائم آن تاثیر مثبتی بگذارد.

توصیه‌هایی برای کاهش سرگیجه

اگر به‌طور مداوم سرگیجه دارید، نکات زیر را برای کمک به کاهش آن دنبال کنید:

1. وقتی سرگیجه به سراغتان آمد بلافاصله بنشینید یا دراز بکشید و تا زمانی که حس آن رفت در همان حالت باقی بمانید. این کار می‌تواند به شما کمک کند تعادل خود را از دست ندهید و مشکلات جدی دیگری برایتان اتفاق نیافتد.
2. در صورت نیاز برای برقراری ثبات بیشتر از عصا یا واکر استفاده کنید. هنگامی که می‌خواهید از پله‌ها بالا یا پایین بروید از نرده‌های اطراف کمک بگیرید.
3. فعالیت‌هایی انجام دهید که در حفظ تعادل بیشتر به شما کمک کنند، به‌عنوان مثال یوگا. از تعویض موقعیت خود به‌صورت ناگهانی خودداری کنید.
4. اگر به‌طور مرتب حس سرگیجه دارید از رانندگی یا کار با ماشین‌آلات سنگین خودداری کنید. همچنین کافئین، الکل و دخانیات مصرف نکنید، چون استفاده از آن‌ها سرگیجه را تشدید می‌کند.
5. حداقل ۸ لیوان در روز آب بنوشید، هفت ساعت یا بیشتر بخوابید و از قرار گرفتن در موقعیت‌های استرس‌زا خودداری کنید.
6. برای جلوگیری از بروز حس سرگیجه رژیم غذایی سالمی داشته باشید، به‌طوری که رژیمتان متشکل از سبزیجات، میوه و پروتئین‌های بدون چربی باشد.
7. اگر مشکوک هستید که علت سرگیجه به دلیل مصرف داروی خاصی است، حتما این مورد را با پزشک در میان بگذارید تا دور مصرفی دارو را برایتان کاهش دهد یا کلا یک نوع داروی دیگر برایتان تجویز کند.
8. در صورت بروز حالت تهوع همراه با سرگیجه از قرص‌هایی مانند آنتی هیستامین یا مکلیزین استفاده کنید، این داروها به نسخه پزشک احتیاجی ندارند.
9. برای بررسی دقیق علت سرگیجه مداوم می‌توانید از طریق پزشکان به آن پی ببرید و روند درمان لازم در ارتباط با آن را آغاز کنید.

درمان سرگیجه در دورانی که دچار بیماری کرونا هستیم

سوال بیمار:

باسلام از سه روز قبل اینکه تست کرونا بدهم سرگیج ام شروع شده تستن مثبت شده است سرگیجه دارم و اصلا خوب نمیشود در قرنطینه هستم و باکلی دارو تقویتی و تغذیه خوب نمیشود هیچ علاعم دیگه ندارم غیرسرگیج و کمی ضعف لطفا مرا راهنمایی کنید باتشکر

پاسخ دکتر سجاد محسنی زاده:

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

سرگیجه در طول روز یا هفته ممکن است به دلایل مختلف خود را نشان بدهد و بعد از مدت کوتاهی از بین برود. اما اگر این سرگیجه بیشتر از حد معمول باشد، و زندگی فرد را مختل کند باید حتما با پزشک مشورت کرد.

اگر سرگیجه به دفعات برایتان رخ می‌دهد فورا به پزشک مراجعه کنید. اگر به‌صورت ناگهانی این حس را در اثر هر یک از موارد زیر نیز تجربه کردید فورا به پزشک مراجعه کنید.

• آسیب به سر
• سردرد
• گردن درد
• تب شدید
• تاری دید
• از دست دادن قوه شنوایی
• مشکل در تکلم
• بی حسی یا سوزن سوزن شدن دست و پا
• از دست دادن هوشیاری
• درد قفسه سینه
• استفراغ مداوم

این علائم می‌تواند نشان‌دهنده یک مشکل جدی در بدن شما باشند. به همین دلیل باید حتما این موارد را با یک پزشک در میان بگذارید.

پزشک می‌تواند با انجام معاینه فیزیکی مریض به جواب علت سرگیجه چیست پی ببرد و علائم موجود را با تجویز قرص و دارو کاهش دهد.

گاهی فرد با یک حرکت سریع، یا از جا بلند شدن ناگهانی، تعادل خود را از دست می‌دهد  یا در خیابان هنگام راه رفتن احساس سبک شدن یا خالی شدن سر دارد. بی‌حالی، تهوع، استفراغ، تپش قلب، تب، درد در قفسه سینه، تاری دید، عدم تمرکز و از حال رفتن، از مواردی است که اگر همراه با سرگیجه باشد باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.

در صورتی که امکان مراجعه حضوری نداشته باشید می‎توانید به صورت ویزیت آنلاین دکتر گوش و حلق و بینی یا پزشک عمومی در سایت پذیرش ۲۴ تماس بگیرید و بعد از گفتن شرح حال، به دستورات پزشک عمل کنید.

جزییاتی مانند مدت زمان سرگیجه و زمان ماندگاری آن و تعداد دفعات بروز سرگیجه، به پیدا کردن منشا بیماری کمک خواهد کرد. سپس پزشک به سراغ آزمایش‌های مختلف، و معاینه گوش، و بررسی حرکات فرد و میزان تعادل او به هنگام راه رفتن، نشستن، حرکات ناگهانی، و تست‎های شنوایی، خواهد رفت. بعد از آزمایش‎های کامل، علت سرگیجه بیمار پیدا شده و درمان آغاز خواهد شد. معمولا این سرگیجه‌ها به راحتی درمان می‌شوند یا با یافتن ریشه بیماری، این عارضه از بین خواهد رفت.

مشاوره آنلاین متخصص مغز و اعصاب