گواتر | علائم، علل ابتلا، پیشگیری و درمان

گواتر

گواتر یا غده ی تیروئیدی که بزرگ شده یکی از اختلالات عمده در سراسر جهان است. علت آن اغلب (در ۹۰% موارد) ناشی از کمبود ید می‌باشد.

گواتر یا تورم در گردن در نتیجه ی بزرگ شدن غده ی تیروئید انسان ایجاد می‌شود. در سراسر جهان شایع ترین علت بروز این اختلال (در بیش از نود درصد موارد) کمبود ید در رژیم غذایی افراد می‌باشد. در ایالات متحده ی آمریکا که مصرف نمک‌های ید دار در رژیم غذایی بسیار معمول است علت عمده ی ایجاد اختلال کارکرد غده ی تیروئید و ایجاد گواتر، ناشی از تولید بیش از حد، کمبود هورمون‌های تیروئید, گره‌های موجود در غده است.

نحوه ی درمان تیروئید به اندازه ی گواتر، علائم ایجاد شده از اختلال ایجاد شده و علت آن بستگی دارد. در مواردی که اختلال ایجاد شده علائم خاصی به همراه ندارد و قابل توجه نیست معمولا نیازی به درمان نیست.

مشاوره آنلاین غدد

گواتر کجاست؟

غده‌ی تیروئید یکی از غدد درون ریز بدن است که در بسیاری از عملکردها نقش اساسی دارد. از جمله عملکردهایی که تحت تاثیر مستقیم یا غیرمستقیم غده‌ی تیروئید قرار می‌گیرد می‌توان به نفس کشیدن، ضربان قلب، سیستم عصبی مرکزی و محیطی، وزن بدن، قدرت عضلانی، چرخه قاعدگی در زنان، سطح دمای بدن، سطح کلسترول سرمی و بسیاری از عملکردهای دیگر در بدن اشاره کرد. غده ی تیروئید چیزی در حدود دو اینچ طول دارد و دقیقا در ناحیه ی قدامی گلوی فرد و زیر برجستگی غضروف تیروئید (در بین افراد تحت عنوان برجستگی سیب آدم شناخته می‌شود) قرار دارد. این غده هورمون‌هایی را به جریان خون وارد می‌کند که تحت تاثیر هورمون‌های تنظیم کننده قرار دارد.

ابتدا از هیپوتالاموس ( ناحیه ای است که در پایه ی مغز قرار گرفته و تحت عنوان یک ترموستات برای بدن عمل می‌کند) هورمون آزادکننده‌ی تیروئیدی رها شده و پس از اثرگذاری بر بخش قدامی از غده ی هیپوفیز (توسط یک پایه از غده‌ی هیپوتالاموس آویزان است)، باعث ترشح هورمون محرک غده‌ی تیروئید می‌شود.

این هورمون از طریق جریان خون به غده‌ی تیروئید منتقل شده و با اثر بر رسپتورهای آن باعث سیگنال‌دهی در جهت تحریک تولید هورمون‌های تیروئیدی, تترا یدوتیرونین (تیروکسین) و تری یدوتیرونین می‌شود. غده ی تیروئید از ید رژیم غذایی برای سنتز هورمون‌های تیروئیدی استفاده می‌کند. کم یا زیاد شدن بیش از حد سطح پلاسمایی هورمون‌های تیروئیدی بسیار مهم بوده و می‌تواند عوارض شدیدی داشته باشد.

در صورتی که غده ی تیروئید نتواند به میزان کافی ید جهت سنتز هورمون‌های تیروئیدی دسترسی داشته باشد، سعی می‌کند با مکانسیم افزایش حجم سلول‌های غده‌ی تیروئید به تولید سطوح بالاتر هورمون دستیابی پیدا کند و این مهم باعث می‌شود غده ی تیروئید بزرگتر از حد معمول شده و در اصطلاح گواتر ایجاد شود. البته گاهی نیز گواتر بدون اختلال سطح هورمون‌های تیروئیدی رخ می‌دهد که به آن گواتر ساده گفته می‌شود.
در مواردی دیگر نیز به دنبال اختلالات خود ایمنی احتمال تحریک بیش از حد غده ی تیروئید و بزرگ شدن آن (گواتر پرکار) وجود دارد.

گفت و گو با پزشک متخصص غدد

عوارض گواتر

البته لازم به ذکر است که همه‌ی گواترها باعث ایجاد علائم در فرد نمی‌شوند. هنگامی که علائم و نشانه‌ها در افراد مختلف بروز پیدا می‌کنند, یعنی فرد دچار اختلال نسبتا شدید است. علائم ایجاد شده می‌تواند شامل:
ایجاد حالت تورم در گردن که بخصوص حین آرایش یا اصلاح به صورت کاملا مشهود دیده می‌شود، ایجاد احساس تنگی در گلو، گرفتگی صدا، سرفه کردن، اختلال در بلع (دیسفاژی)، اختلال در تنفس به صورتی که غده ی بزرگ شده به نای فشار وارد می‌کند و می‌تواند باعث تراکئومالاسی و خفگی شود.

البته باید در نظر داشت که داشتن گواتر صرفا به این معنی نیست که حتما غده ی تیروئید در شما دچار اختلال عملکرد شده است. گاهی حتی تیروئید بزرگ شده ولی همچنان به میزان کافی می‌تواند هورمون‌های تیروئیدی مورد نیاز بدن را تولید کند. از جمله دیگر عوارض گواتر می‌توان به احتمال ایجاد خود ایمنی و ابتلا به لنفوم اشاره کرد. البته در گواترهای چندغده‌ای (مولتی ندولر) ممکن است تغییر شکل غده و بافت آن رخ بدهد که در نهایت به بدخیمی یا کارسینوم منتهی شود.

گواتر کم کار

یکی از شایع ترین اختلالات مطرح در بیماری های غدد و متابولیسم مربوط به اختلال غده ی تیروئید می‌باشد. این اختلال می‌تواند به صورت کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی) و یا پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدی) بروز پیدا کند. در اینجا به بررسی کم کاری تیروئید و بیماری گواتر کم کار می‌پردازیم. جالب است بدانید که نسبت بروز اختلال هیپوتیروئیدی در زنان از مردان بسیار بالاتر است (نسبت دو تا هشت به یک)

در دسته بندی های مرتبط با نارسایی اولیه ی تیروئید می توان این اختلال را به دو دسته ی کم کاری تیروئید همراه با گواتر و کم کاری تیروئید بدون گواتر تقسیم‌بندی کرد. درصد ابتلا به اختلال کم کاری تیروئید همراه گواتر بسیار بالا بوده و چیزی در حدود ۹۸% می‌باشد. در بیان علت‌های کم‌ کاری اولیه‌ی تیروئید همراه با گواتر می توان به تیروئید لنفوسیتیک مزمن, مصرف داروهایی مثل ید, تیونامید لیتیوم, تیوسیانات, کم کاری تیروئید ناشی از کمبود ید مصرفی, تیروئیدیت تحت حاد و اختلالات مادرزادی (کونژنیتال) را نام برد. در مورد علائم گواتر کم کار می توان گفت  افراد مبتلا دارای خشکی پوست، ادم، خشکی و شکننده شدن موها، کاهش در تعداد ضربان قلب، ریزش موهای ابرو و سر، سرد شدن پوست و حالت ضخیم شدگی و پوسته پوسته شدن در پوست هستند.

لازم به ذکر است که علائم اولیه ی ایجاد شده در روند اختلال کم کاری تیروئید بسیار آهسته بروز می‌کنند و تقریبا در مراحل اولیه نه تنها برای بیمار بلکه حتی برای پزشک معالج نیز قابل تشخیص نیستند. فردی که به گواتر کم کار مبتلا است علائم کم کاری تیروئید را بروز می دهد.از علل ایجاد این بیماری می توان به بیماری هاشیموتو اشاره کرد که یک اختلال خود ایمنی می‌باشد. در این اختلال سیستم ایمنی علیه غده ی تیروئید فعال شده  به تولید آنتی‌بادی می‌پردازد و این آنتی‌بادی‌ها باعث آسیب به سلول‌های طبیعی در غده ی تیروئید شده و باعث کاهش تولید هورمون‌های تیروئیدی می‌شود. با آسیب سلول تیروئید و کاهش سطح هورمون‌های تیروئیدی، سیگنال کنترلی فیدبک منفی برای هیپوفیز ارسال شده و این غده ترشح هورمون محرک تیروئید را افزایش می‌دهد. این عمل باعث می‌شود غده ی تیروئید آسیب دیده تحت اثر هورمون هیپوفیزی تحریک شده و کم کم بزرگ شود. در نتیجه گواتر کم کار ایجاد می‌شود.

مشاوره آنلاین غدد و دیابت

علائم گواتر پرکار

همان گونه که قبل از این گفته شد گاهی گواتر ناشی از پرکاری تیروئید است. در برخی موارد از جمله در بیماری گریوز این حالت رخ می دهد. بیماری گریوز یک اختلال خود ایمنی می‌باشد که در طی روند بیماری سیستم ایمنی به تولید آنتی‌بادی علیه رسپتورهای هورمون محرک تیروئید, در سلول‌های سالم غده می‌پردازد و به این ترتیب باعث افزایش تولید هورمون تیروکسین (تترا یدو تیرونین) توسط غده ی تیروئید شده و این تحریک بیش از حد باعث می‌شود غده ی تیروئید بزرگ شود, در نتیجه گواتر پرکار ایجاد می‌شود. در این صورت افراد دچار علائمی از جمله: افزایش دمای بدن و حساسیت گرما، افزایش متابولیسم پایه در بدن, افزایش تعداد ضربان قلب، کاهش وزن، تعریق بیش از حد خواهند شد. در بیماری گواتر پرکار هم اندازه ی غده‌ی تیروئید افزایش می باید و هم میزان تولید هورمون‌های تیروئیدی افزایش می‌یابد. برخی افراد دچار لرزش بخصوص در انگشتان دست, به صورت غیرارادی می‌شوند. در خانم‌ها نیز تشدید ریزش موها و بر هم خوردن سیکل‌های قاعدگی و پریود نامنظم و در آقایان بزرگ شدن سینه دیده می‌شود.

گواتر ساده

گواتر ساده به حالتی اطلاق می‌شود که علی رغم تولید کافی و سطح پلاسمایی مناسب هورمون های تیروئیدی در بدن فرد, غده‌ی تیروئید بزرگ می‌شود و خوشبختانه در اغلب موارد سرطان یا تومور علت آن نیست. این نوع از گواتر به نسبت شیوع بالاتری دارد ولی در بالین بیمار نمی توان علامت خاصی برای آن پیدا کرد. در این افراد سطح هورمون‌های تیروکسین و تری یدو تیرونین طبیعی بوده و به دنبال آن سطح هورمون محرک تیروئید نیز طبیعی است.

این افراد تنها از بزرگ شدن فیزیکی غده ی تیروئید شکایت دارند که می تواند باعث ایجاد احساس تنگی در گلو, درد در ناحیه ی تیروئید یا ایجاد سرفه و یا ایجاد اختلال در بلع شود. پزشک معالج شما با بررسی‌های پاراکلینیکی و معاینات فیزیکی به تشخیص گواتر ساده پی می برد. این گواتر ساده می تواند به صورت خود به خود بهبود پیدا کند یا اینکه به مرور زمان اندازه ی آن بزرگتر شود و میزان تولید هورمون توسط غده دچار افزایش یا کاهش شود.

علائم گواتر ساده

همانگونه که در بالا توضیح داده شد علائم گواتر ساده ناشی از کمبود تولید هورمون های تیروئیدی یا افزایش تولید این هورمون‌ها نمی‌باشد. بلکه بزرگ شدن آناتومیکی غده‌ی تیروئید باعث ایجاد علائم گواتر ساده خواهد شد. از این علائم به صورت عمده و مشترک می‌توان به احساس خفگی و تنگی در گلو و مشکل در بلع اشاره کرد.

علائم گواتر خفیف

در صورتی که شما به گواتر خفیف مبتلا باشید ممکن است شدت علائم آنقدر خفیف و غیر قابل تشخیص باشد که متوجه وجود اختلال در خود نشوید. حتی پزشک معالج نیز ممکن است به صورت تصادفی به اختلال شما پی برده باشد. به طور کلی پیشنهاد می‌شود که زنان حامله یا یائسه, افراد بالای ۴۰ سال, افرادی که رژیم غذایی آن‌ها فاقد ید کافی است, افراد دارای سابقه ی خانوادگی ابتلا به گواتر از نظر بروز گواتر خفیف مورد بررسی قرار بگیرند.

با پزشک متخصص غدد گفت و گو کن

گواتر سمی

در بیان شایع‌ترین علت ایجاد گواتر سمی می‌توان به بیماری گریوز اشاره کرد که منجر به افزایش بیش از حد فعالیت غده‌ی تیروئید به صورت منتشر (ایجاد سمیت) می‌شود. عواملی از جمله مصرف و اعتیاد به سیگار، استرس، تابش رادیواکتیو در ناحیه ی گردن، مصرف داروهایی از جمله اینترلوکین ۲ و اینترفرون آلفا و وجود عوامل میکروبی و عفونی مثل ویروس‌ها می‌توانند باعث شروع این اختلال شوند.

برای شناخت نوع گواتر می‌توانید در هر زمان و مکانی از دکتر غدد مشاوره آنلاین تلفنی و متنی بگیرید.

درمان گواتر

برای درمان گواتر عواملی مثل اندازه‌ی غده, علائم و علت اصلی ایجاد اختلال مورد توجه قرار می‌گیرند. در صورتی که غده کوچک باشد و علائم چندانی ایجاد نکند احتمال دارد پزشک تنها شما را تحت نظر بگیرد. در صورت وجود گواتر کم کار درمان‌های دارویی از جمله لووتیروکسین، لووکسین، سینترویید و تیروزین رایج هستند. همچنین برای رفع التهاب ایجاد شده در غده ممکن است برای شما قرص آسپرین یا کورتیکو استروئید ها تجویز شوند. درمان گواتر پرکار با داروهای کاهنده ی عملکرد تیروئید (متی مازول و پروپیل تیواوراسیل, ید رادیواکتیو) انجام میگیرد. در برخی موارد نیز درمان جراحی جهت از بین بردن تمام غده ی تیروئید یا بخشی از آن (تیروئیدکتومی توتال یا پارشیال) صورت می‌گیرد. در صورتی که اختلال تیروئید ناشی از سرطان باشد نیز درمان جراحی مطرح خواهد شد.

درمان خانگی گواتر

سرکه‌ی سیب: شما می‌توانید یک قاشق چایخوری سرکه‌ی سیب را با نصف قاشق چایخوری عسل در یک لیوان آب گرم مخلوط کرده و هر روز صبح، ترجیحا با معده ی خالی، مصرف کنید.

روغن کرچک: ماساژ ناحیه‌ی گردن با چند قطره روغن کرچک می‌تواند به کاهش التهاب در ناحیه کمک کند. اجازه دهید روغن در طول شب روی گردن باقی بماند.

روغن نارگیل: این روغن حاوی موادی است که خواص ضدمیکروبی داشته و باعث کاهش التهاب می‌شود. می‌توانید روغن نارگیل را به نوشیدنی‌های گرم, سالاد و غذاهای دیگر اضافه کنید.

جلبک دریایی: جوشاندن یک مشت جلبک دریایی و اضافه کردن آن به رژیم غذایی (یک تا دو بار در هفته).

برگ قاصدک: یک مشت برگ قاصدک را به همراه مقداری آب خردکنید، غنچه و ۱ قاشق غذاخوری روغن گیاهی به مخلوط اضافه کرده و روی گردن بمالید( به مدت ۱۵-۲۰ دقیقه)

با توجه به عوارض گواتر کم کار یا پرکار و تاثیرات منفی آن بر کیفیت زندگی بهتر است در صورت بروز هرگونه علامت دال بر وجود اختلالات تیروئیدی( خستگی, خواب آلودگی, کاهش وزن, افزایش ضربان قلب, عدم تحمل گرما, خشکی پوست و سرد شدن آن, ریزش مو) به متخصص و دکتر فوق تخصص غدد مراجعه کرده و مورد معاینه تخصصی قرار بگیرید.یا اگر شرایط مراجعه حضوری را ندارید از صد ها پزشک آنلاین متخصص غدد و دیابت پذیرش۲۴، مشاوره آنلاین تلفنی و متنی بگیرید و مشکلات خود را با ایشان مطرح کرده و از مشاوره های ایشان استفاده کنید.

• لطفا اگر این مقاله برای شما کاربردی بود، برای دوستان خود ارسال کنید. تا با کمک یکدیگر جامعه ای سالم تر داشته باشیم

مشاوره آنلاین گواتر