بیماری ایدز | علل و علائم ابتلا، پیشگیری و درمان

ایدز یک بیماری آسیب رسان به سیستم ایمنی فرد مبتلا است که عملکرد آن کاهش سلول های دستگاه ایمنی بدن می باشد. این بیماری درمان ندارد ولی می تواند با داروهای ضد ویروسی کنترل شود.

ایدز چیست؟

ایدز یک ویروس آسیب رسان به سیستم ایمنی بدن است، که سلول های CD4 که از نوع سلول های ایمنی دسته T هستند را تحت تاثیر قرار داده و از بین می برد. از بین بردن سلول های T فرد مبتلا، با گذشت زمان افزایش پیدا می کند و بدن فرد بیمار، مستعد ابتلا به انواع بیماری های از جمله، انواع سرطان ها، می شود.

با کاهش تعداد سلول های CD4، سیستم ایمنی بدن ضعیف می شود، به طور طبیعی در افراد بزرگسال تعداد CD4 معمولا از ۵۰۰ تا ۱۵۰۰، در یک میلی متر مکعب است، ولی فردی که ایدز مبتلا است این مقدار به زیر ۲۰۰ عدد می رسد.

راه های انتقال ایدز

یکی از راه های انتقال ایدز از بدن فرد مبتلا شده به بدن سایر افراد، مایعات بدن فرد مبتلا هستند. از جمله این مایعات می توان به، مایع منی، خون بدن فرد مبتلا، ترشحات واژن و رکتوم و شیر مادر اشاره کرد. ویروس ایدز از طریق آب یا هوا و همچنین تماس های گاه به گاه قابل انتقال نمی باشد.

چه ارتباطی بین HIV و ایدز وجود دارد؟

برای اینکه فردی به بیماری ایدز مبتلا شود باید ویروس HIV داشته باشد، اما داشتن ویروس HIV لزوما به معنی مبتلا بودن به ایدز نیست.

مراحل پیشرفت HIV در سه مرحله رخ می دهد:

مرحله اول: مرحله حاد است که در چند هفته اول پس از دریافت ویروس HIV است.

مرحله دوم: مرحله مزمن یا تاخیر بالینی نامیده می شود.

مرحله سوم: بیماری ایدز

سرعت پیشرفت HIV، در مرحله دوم، ممکن است از فردی به فرد دیگر تفاوت داشته باشد. بدون آغاز دوره درمان، نمایان شدن بیماری ایدز ممکن است یک دهه طول بکشد، ولی اگر در مرحله مزمن درمان آغاز شود، این امکان وجود دارد که بیماری ایدز تا بی نهایت هم ظاهر نشود.

همانطور که در متن بالا اشاره کردیم، اگرچه HIV و ایدز با هم ارتباط دارند ولی این دو، یک بیماری نیستند، برخی از راه‌های انتقال HIV عبارتند از: شایعترین راه انتقال، رابطه جنسی واژینال یا رابطه جنسی مقعدی، استفاده از سرنگ‌ها، نیدل‌های تزریق و سایر داروهای تزریقی، استفاده از تجهیزات استریل نشده تاتو بدن، استفاده از تجهیزات استریل نشده دندانپزشکی، منتقل شدن ویروس از مادر باردار به نوزاد، از طریق شیردهی به نوزاد و همچنین از طریق جویدن غذای کودک توسط مادر، پیوند عضو با فرد مبتلا .

علت HIV

HIV نوعی ویروس است که از میمون های آفریقایی به انسان انتقال پیدا کرده است، این ویروس نقص ایمنی با استفاده از خوردن گوشت شامپانزه حاوی ویروس، به انسان منتقل شده، و در بدن انسان به HIV امروزی تبدیل شده است. این اتفاق در سال ۱۹۲۰ اتفاق افتاده است.

در چند دهه متوالی HIV در آفریقا از فردی به فرد دیگر انتقال پیدا کرده است، و با گذشت زمان، به نقاط مختلف جهان منتقل شده است. در سال ۱۹۵۹ برای اولین بار، دانشمندان این ویروس را در خون انسان کشف کردند.

علت ایدز

بیماری ایدز توسط ویروس HIV ایجاد می شود، تا این ویروس نباشد امکان مبتلا شدن به بیماری ایدز وجود ندارد.

دوره بیمار شدن توسط ویروس HIV

به محض ورود ویروس Hiv به  بدن فرد، این ویروس شروع به تولید مثل می کند، در این هنگام، سیستم ایمنی بدن آنتی بادی هایی را برای دفاع از بدن در مقابله با آنتی‌ژن‌ها (قسمت‌هایی از ویروس) تولید می‌کند. از زمانی که HIV به بدن وارد می‌شود تا زمانی که این ویروس در خون آن فرد قابل تشخیص است، با توجه به شرایط بدنی هر فرد بین ۲۳ تا ۹۰ روز طول می کشد.

طول بیماری

ممکن است فردی که ویروس آلوده باشد ولی تست او منفی اعلام شود، ولی در این مدت می تواند ویروس را به افراد دیگر انتقال دهد. اگر فردی مطمئن باشد که به ویروس مبتلا شده ولی نتیجه آزمایش او منفی است باید، یک ماه بعد آزمایش انجام دهد. در این زمان این افراد باید پیشگیری‌های موثر را انجام دهند.

مهمترین نکته انجام آزمایش ویروس HIV زمان آن است، اگر در اسرع وقت به بیماری خود پی ببرید، می‌توانید عمر مفید خود را افزایش داده و از انتقال بیماری به دیگران خودداری کنید. در صورتی که فکر می کنید به این ویروس آلوده شده‌اید، هر چه سریع‌تر به پزشک متخصص عفونی مراجعه کرده و آزمایشات را انجام دهید.

علائم اولیه HIV

مرحله عفونت حاد، چند هفته اول پس از ابتلا به HIV، اتفاق می‌افتد. تولید مثل ویروس در این مرحله به سرعت رخ می‌دهد. در این مدت سیستم ایمنی بدن، برای مقابله با ویروس، آنتی‌بادی‌هایی را ترشح می‌کند. در این مرحله ممکن است بعضی از افراد مبتلا بدون هیچ علائمی از بیماری باشند.

در ماه اول بیماری ممکن است افراد مبتلا یک سری علائم داشته باشند ولی معمولا تشخیص نمی دهند که این علائم می تواند مربوط به بیماری ایدز باشد. زیرا علائم مرحله حاد این ویروس بسیار شبیه به علائم، ویروس های فصلی یا آنفولانزا می باشد. این علائم می توانند خفیف یا شدید باشند، گاهی وجود داشته باشند و گاهی زود بهبود یابند، از چند روز تا چند هفته ادامه داشته باشند.

علائم اولیه

علائم اولیه HIV شامل: لرز، تب، بثورات پوستی، تورم غدد لنفاوی، گلودرد، حالت تهوع، ناراحتی معده و درد عمومی می باشد.

با توجه به شباهت علائم ویروس HIV با ویروس آنفولانزا، در صورت داشتن این علائم در کوتاه ترین زمان ممکن، به پزشک مراجعه کرده و شرح حال خود را بازگو کنید تا پزشک در جهت تشخیص بیماری، به شما کمک کند. در این مواقع حتما آزمایش باید انجام شود، چون ممکن است افراد زیاد توجه نکنند و بیماری را با آنفولانزا اشتباه بگیرند.

حتی ممکن است بعضی از افراد هیچ گونه علائمی نداشته باشند ولی با توجه به تولید مثل سریع ویروس HIV و افزایش آن در خون فرد مبتلا، به راحتی به افراد دیگر می تواند منتقل شود.

علائم مرحله مزمن HIV

بعد از گذشت یک ماه از ورود ویروس HIV، به بدن فرد، مرحله تاخیر بالینی آغاز می‌شود، طول این مدت از چند سال تا چند دهه می‌تواند طول بکشد. افراد مختلف ممکن است یا علامتی نداشته باشند یا علائمی غیر اختصاصی داشته باشند. که در نتیجه بیماری دیگری اتفاق نمی‌افتد. این علائم غیر اختصاصی عبارتند از:

عرق شبانه، تورم غدد لنفاوی، تب‌های مکرر، خستگی، سردرد و درد های بدن، استفراغ و حالت تهوع، اسهال، کاهش وزن بدن، بثورات جلدی، عفونت‌های واژن و دهان، زونا و ذات الریه.

علائم دهانی

هر فردی با داشتن این علائم، حتما باید آزمایش HIV را انجام داده و در صورت مثبت بودن آزمایش، زیر نظر پزشک با تجربه درمان خود را آغاز نماید. پیشرفت علائم در این مرحله، با استفاده از مصرف داروها به سرعت کاهش پیدا می کند. درمان های ویروسی در این مرحله ممکن است مانع از ایجاد بیماری ایدز تا سال های طولانی شوند.

علائم HIV در مردان

ایدز در مردان

مردان به راحتی می توانند علائم ویروس HIV، از جمله زخم در ناحیه تناسلی خود را مشاهده نمایند ولی به دلیل بی توجهی در فکر درمان نباشند. مردانی که ابتلا به ویروس HIV هستند، قطعا در معرض عفونت‌های آمیزشی از جمله: سوزاک، سیفلیس، تریکومونیازیس و همچنین کلامیدیا نیز می‌باشند.

علائم HIV در زنان

علائم HIV در زنان و مردان تقریبا به صورت مشابه است. ولی با توجه به شرایط ویژه در هر فرد ممکن است زنان علائم متفاوتی را تجربه نمایند. زنان مبتلا به HIV در معرض خطر ابتلا به STI قرار دارند، با این حال ممکن است زنان متوجه لکه های ایجاد شده در واژن خود نشوند.

تست ایدز

آزمایشات مختلفی برای تشخیص ایدز مورد استفاده قرار می گیرند، که پزشک متخصص تعیین می کند که کدام آزمایش برای افراد مراجعه کننده مناسب هستند.

آزمایشات آنتی بادی / آنتی ژن: از معمول ترین آزمایشات ایدز محسوب می شوند. این آزمایش، تست مثبت را از ۱۸ تا ۴۵ روز می تواند نشان دهد. در این آزمایش، آنتی بادی و آنتی ژن خون بررسی می شود.

آنتی ژن قسمتی از ویروس است که سیستم ایمنی بدن را فعال می کند و آنتی بادی یک نوع پروتئین است که در پاسخ به عفونت بدن، تولید می‌‌شود.

با توجه به اینکه پیشروی بیماری ایدز باعث کاهش سلول های CD4 به زیر ۲۰۰ می شود، با آزمایش خون به راحتی بیماری ایدز قابل تشخیص است.

در صورتی که با یک فرد مبتلا به ایدز تماس داشتید از طریقی که مطمئن هستید ویروس به شما منتقل شده است، از داروی PEP استفاده نمایید که شامل ۳ داروی ضد ویروس است، این دارو حتما باید قبل از گذشت ۷۲ ساعت از تماس به مدت ۲۸ روز استفاده شود.

داروی PrEP، ترکیبی از و داروی ضد ویروسی است که به صورت قرص قابل مصرف است، در افرادی که شانس بیشتری برای مبتلا شدن به ایدز دارند استفاده می شود.

استفاده از این داروها حتما با صلاح و مشورت دکتر متخصص عفونی انجام شود، زیرا استفاده خودسرانه ممکن است بیماری شما را وخیم کند.

ایدز در ایران

درمان ایدز

با توجه به اینکه سلول HIV، به درون DNA فرد مبتلا وارد می‌شود، بنابراین از بیماری‌های مادام العمر به حساب می آید و در حاضر هیچ درمانی برای خارج کردن و دفع آن از بدن وجود ندارد. ولی دانشمندان تلاش‌های بسیاری برای کنترل این بیماری انجام داده اند و تنها راهکار موجود برای مقابله با ویروس HIV، استفاده از داروهای ضد ویروسی به تجویز پزشک متخصص بیماری های ویروسی می باشد.

داروهای ضد ویروسی

درمان‌های ضدویروسی باعث می‌شود که سلول های CD4، بدن افزایش پیدا کنند تا فرد بتواند از سیستم ایمنی قوی برخوردار باشد.

با استفاده از داروهای ضد ویروسی فرد مبتلا می تواند سالیان طولانی هم عمر کند، ولی افرادی که به این بیماری مبتلا هستند و آن را درمان نمی‌کنند، دچار سندرم نقص ایمنی اکتسابی می شوند که به بیماری ایدز معرف است. بیماری ایدز باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن می شود به گونه ای که فرد مبتلا توانایی مقاومت در برابر بیماری‌های عفونی را ندارد.

طبق تحقیقات انجام شده، امید به زندگی در افرادی که بیماری ایدز را درمان نکرده اند ۳ سال می‌باشد. ولی افرادی که درمان خود را به موقع شروع می‌کنند، امید به زندگی آنها به اندازه عمر طبیعی یک انسان بدون بیماری است. در حال حاضر ۲/۱ میلیون نفر از مردم آمریکا به ایدز مبتلا هستند که از هر هفت نفر، یک نفر آنها از مریضی خود خبر ندارد.

عواملی که بر امید به زندگی افراد مبتلا به ایدز تاثیر دارند عبارتند از : تعداد سلول های CD4، مقدار ویروس موجود در بدن، بیماری‌های ویروسی دیگر از جمله هپاتیت، استفاده از مواد مخدر، سیگار کشیدن،شروع به موقع درمان، سن و سایر شرایط سلامتی بدن فرد.

درمان نکردن به موقع ایدز باعث آسیب پذیری فرد به انواع بیماری ها از جمله: بیماری سل، ذات الریه، برفک دهانی (بیماری قارچی دهانی)، سیتومگالوویروس (نوعی ویروس تبخال)، مننژیت، کریپتو سپوریدیوز، سرطان و بیماری های دیگر می شود.

آیا با یک بار رابطه بین افرادی که یک نفر از آنها مبتلا به ایدز است، این بیماری منتقل می شود؟

بله، ویروس ایدز به سرعت در بدن فرد مبتلا تکثیر پیدا می کند و رابطه جنسی از اصلی ترین راه های انتقال این بیماری است. با یک بار رابطه جنسی این ویروس قابلیت انتقال به فرد سالم را دارد.

پیشگیری از ایدز

راه های بسیاری برای پیشگیری از بیماری ایدز وجود دارد از جمله این راه ها:

به دلیل اینکه ویروس HIV از طریق خون منتقل می شود، از اشتراک گذاشتن نیدل‌های تزریق با یکدیگر خودداری نمایید.

سازمان بهداشت جهانی در مورد آمار در حال افزایش ایدز در ایران هشدار داده است. این بیماری در ایران از طریق افراد معتاد و آمیزش‌های جنسی، بیشتر منتقل می شود و روز به روز در حال افزایش است.

ایدز یک بیماری ویروسی است که بیشتر از راه تزریقات با سرنگ های آلوده، روابط جنسی و بزاق فرد آلوده منتقل می شود، تاکنون هیچ واکسنی برای این بیماری کشف نشده است و تنها راه پیشگیری مراقبت از سلامتی خود می باشد. افراد با داشتن علائم مشابه در اسرع وقت به پزشک عفونی مراجعه نمایند.

• وب سایت یا اپلیکیشن پذیرش۲۴، این امکان را برای شما فراهم کرده است که غیر حضوری و آنلاین، به صورت متنی یا تلفنی از پزشکان متخصص، مشاوره آنلاین بیماری عفونی بگیرید و از ایشان کمک بخواهید.