تنگی کانال مچ دست چیست؟ علائم، راه های درمان و تشخیص

تنگی کانال مچ دست

تنگی کانال مچ دست یا همان سندرم تونل کارپال (CTS) در اثر فشار بر روی عصب مدیان ایجاد می‌شود. تونل کارپال یک گذرگاه باریک است که توسط استخوان‌‎ها و رباط‎‌ها در کف دست احاطه شده است. هنگامی‌‎که عصب میانی آن به دلایلی مثل التهاب تاندون‎‌ها یا تورم خود تونل فشرده می‎‌شود، علائمی مثل :

• بی‎‌حسی
• گزگز و ضعف در دست
• انگشتان به ‎خصوص انگشت شست یا بازو بی حس می‎‌شود.

نوع آناتومی مچ دست، مشکلات سلامتی و انجام حرکات تکراری دست می‎‌تواند به بروز این مشکل کمک کند. انستیتوی ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی (NINDS)، سندرم تونل کارپال را به ‎عنوان شایع‎‌ترین و شناخته شده ‎ترین نوروپاتی که در آن اعصاب محیطی بدن فشرده یا آسیب می‎‌بینند، توصیف می‎‌کند.

به طور معمول مشکل تنگی کانال مچ دست در سنین ۴۵ تا ۶۴ سالگی ایجاد می‌‎شود و شیوع آن با افزایش سن افزایش می‎‌یابد. می‏‌تواند در یک یا هر دو مچ دست ظاهر شود و در زنان بیشتر از مردان رخ می‎‌دهد.

سندرم تونل کارپال از نوع پیش‌رونده است و عدم درمان به موقع آن می‎‌تواند منجر به از کار افتادن کامل دست شود و بر کیفیت زندگی تأثیر منفی بگذارد. گاهی آسیب عصب مدیان به حدی است که ممکن است بی‏‌حسی دائمی در انگشتان و ضعف دائمی در عضلات به وجود آید.

خبر خوب این است که یک روند درمانی مناسب می‎‌تواند علائم گزگز و بی‏ حسی را برطرف کرده و عملکرد طبیعی مچ دست را بازیابی کند. بنابراین به محض مشاهده علائم ذکر شده حتما به پزشک متخصص ارتوپد مراجعه کنید.

گفتگوی آنلاین با متخصص ارتوپدی

در مورد علائم تنگی کانال مچ دست بیشتر بدانید

اصولا علائم تنگی کانال مچ دست به تدریج ظاهر می‏‌شوند و شامل موارد زیر هستند:

• سوزن‏ سوزن شدن یا بی‎‌حسی. ممکن است احساس سوزن‎سوزن شدن و بی‌‏حسی در انگشتان یا دست خود داشته باشید. معمولاً بیشتر انگشت شست و انگشت اشاره تحت تأثیر قرار می‏‌گیرند. احساس بی‏‌حسی یا گزگز ممکن است از مچ دست به سمت بازو حرکت کند. این علائم غالباً هنگام نگه‌داشتن فرمان، تلفن یا روزنامه بروز می‎‌کنند یا ممکن است شما را از خواب شبانه بیدار کنند.
• ضعف. ممکن است در دست خود احساس ضعف داشته باشید و در اثر آن اشیا را به طور ناگهانی رها کنید. این مسئله ممکن است به دلیل بی‎‌حسی در دست یا ضعف عضلات انگشت شست باشد که توسط عصب مدیان کنترل می‎‌شوند.

برای یک فرد مبتلا به تنگی کانال مچ دست باز کردن درب یک بطری نوشابه، دست زدن به دکمه‏ ها یا تایپ کردن روی صفحه کلید می‎‌تواند یک چالش باشد. در صورت عدم درمان، عضلات قاعده انگشت شست ممکن است تحلیل روند و فرد دیگر نتواند گرما و سرما را با انگشت شست خود تشخیص دهد. علائم این سندرم معمولا پس از استفاده از دست آسیب‎ دیده بدتر می‎‌شوند.

علت تنگی کانال مچ دست چیست و چه کسانی بیشتر دچار این مشکل می‌شوند؟

همان‌طورکه ذکر شد، تونل کارپال یک مجرای باریک و سفت از میان استخوان‏‌ها و رباط‏‌ها در قاعده دست است و عصب و تاندون‏‌های میانی نیز درون آن قرار دارند. گاهی این مجرا باریک‎‌تر می‎‌شود زیرا تاندون‌‏ها تحریک شده و ملتهب می‎‌شوند یا اینکه تورم دیگری باعث فشار بر عصب مدیان آن می‌‏شود.

کف دست، انگشت شست و سه انگشت دیگر توسط عصب مدیان کنترل می‌‎شوند. به‎ همین‏ دلیل است که بی‏‌حسی و گزگز در ۴ انگشت حس می‌‏شود و در انگشت کوچک علائمی دیده نخواهد شد. این عصب میانی همچنین عضله‌‏ای را کنترل می‏‌کند که انگشت شست را از طریق کف دست حرکت می‌‏دهد تا انگشت کوچک را لمس کند.

فشار بر روی این عصب می‌‏تواند منجر به درد، بی‏‌حسی و ضعف در مچ دست شود و این مسئله ممکن است باعث حرکت درد به سمت بازو و حتی شانه شود. تنگی کانال مچ دست می‏‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. با این‎‌حال، اگر شخص مرتباً از مچ دست یا انگشتان خود استفاده کند، به عنوان مثال هنگام تایپ کردن، احتمال بروز آن بیشتر است. گاهی اوقات، هیچ دلیل مشخصی برای آن وجود ندارد.

تصور می‏‌شود شایع‎‌ترین دلایل بروز این سندرم عبارتند از:

• انجام مستمر کارهای تکراری با دست
• استفاده مکرر از ابزار دستی
• ارتعاش و لرزش مداوم دست
• استرس و فشار کاری
• بارداری، مثلا به دلیل اِدم یا احتباس مایعات
• آرتریت روماتوئید التهابی
• کم‏‌کاری تیروئید
• ضربه، مانند دررفتگی یا شکستگی مچ دست
• مشکلات ساختاری یا ضایعات در مفصل مچ دست
• بروز کیست یا تومور در تونل کارپال
• غده هیپوفیز بیش فعال
• هر نوع تورم یا التهاب در اطراف تاندون‏‌های کف دست

با انواع تنگی کانال مچ دست آشنا شوید

همان‌طورکه ذکر شد تنگی کانال مچ دست یا سندرم تونل کارپال علل مختلفی دارد و هرکدام باعث بروز علائم و درد با شدت خفیف تا شدید می‌شوند. اولین علامت اغلب در طول شب یا هنگام بیدار شدن از خواب ظاهر می‌‏شود. بیمار ممکن است نیاز داشته باشد هنگام بیدار شدن از خواب دست‌‎های خود را تکان دهد.

بنابراین امکان تشخیص انواع تنگی کانال مچ دست از روی شدت درد و نوع علائم بیمار نیز وجود دارد که پزشک متخصص ارتوپد در این مورد تجربه دارد.

فاکتورهای خطر بروز تنگی کانال مچ دست

اگر تنگی کانال دست درمان نشود چه می شود؟

تعدادی از فاکتورها اگرچه ممکن است به طور مستقیم باعث تنگی کانال مچ دست نشوند اما ممکن است خطر تحریک یا آسیب به عصب مدیان را افزایش دهند. فاکتورهای خطری مانند:

• فاکتورهای آناتومیک. شکستگی یا دررفتگی مچ دست یا آرتروز که باعث تغییر شکل استخوان‏‌های کوچک مچ دست می‌‎شوند و می‌‏توانند فضای داخل تونل کارپال را تغییر داده و به عصب مدیان فشار وارد کنند. افرادی‏‌که به‌‏صورت ژنتیکی مجرای کوچکتری دارند ممکن است زودتر به سندرم تونل کارپال مبتلا شوند.
• جنسیت. تنگی کانال مچ دست در زنان بیشتر دیده می‌‎شود. این مسئله ممکن است به این دلیل باشد که ناحیه تونل کارپال در زنان نسبت به مردان تا حدی کوچکتر است.
• آسیب به عصب. برخی بیماری‏‌های مزمن مانند دیابت، خطر آسیب عصبی از جمله آسیب به عصب مدیان را افزایش می‌‎دهند.
• شرایط التهابی. آرتریت روماتوئید و سایر شرایطی که منجر به التهاب سیستم اسکلتی عضلانی می‎‌شوند، می‎‌توانند بر روی لایه اطراف تاندون‏‌های مچ دست شما تأثیر بگذارند و به عصب مدیان فشار وارد کنند.
• داروها. برخی مطالعات ارتباطی بین تنگی کانال مچ دست و استفاده از آناستروزول، دارویی که برای درمان سرطان پستان استفاده می‏‌شود را نشان داده‌‏اند.
• چاقی. چاقی در افزایش خطر ابتلا به این سندرم موثر است.
• احتباس مایعات. این مسئله ممکن است فشار داخل تونل کارپال را افزایش دهد و عصب مدیان را تحریک کند که در دوران بارداری و یائسگی شایع است.
• سایر شرایط پزشکی. برخی شرایط مانند یائسگی، اختلالات تیروئید، نارسایی کلیه و ورم لنفاوی، ممکن است احتمال تنگی کانال مچ دست را افزایش دهند.

چندین مطالعه ارزیابی کرده‏اند که آیا ارتباطی بین استفاده از رایانه و سندرم تونل کارپال وجود دارد یا خیر. برخی شواهد نشان می‎‌دهند که این مسئله فقط مربوط به استفاده از ماوس است و نه صفحه کلید. بااین‏‌حال، مدارک کافی برای پشتیبانی از این شواهد وجود ندارد.

آیا امکان پیشگیری از تنگی کانال مچ دست وجود دارد؟

هنوز هیچ استراتژی اثبات شده‏‌ای برای پیشگیری از تنگی کانال مچ دست وجود ندارد اما شما می‌‏توانید با استفاده از روش‎‌های زیر فشار روی دست و مچ دست خود را به حداقل برسانید:

• به آرامی کار کنید. مثلا اگر همیشه با صفحه کلید سر و کار است، به آرامی کلیدها را بزنید.
• استراحت‏‌های کوتاه و مکرر داشته باشید. هر نیم ساعت یکبار به آرامی دست‏‌ها و مچ‏‌های خود را کشیده و خم کنید.
• از خم کردن مداوم مچ دست خود به سمت بالا یا پایین خودداری کنید. می‏‌توانید صفحه کلید خود را در ارتفاع آرنج یا کمی پایین تر تنظیم کنید.
• وضعیت خود را بهبود ببخشید. یک وضعیت نادرست می‌‏تواند شانه‌ها را به سمت جلو متمایل کند، باعث کوتاه شدن عضلات گردن و شانه و فشرده شدن اعصاب گردن شود. این مسئله بر روی مچ دستان، انگشتان و دستان شما تأثیر می‏‌گذارد و باعث درد گردن می‌‏شود.
• نوع ماوس کامپیوتر خود را تغییر دهید. اطمینان حاصل کنید که موس کامپیوتر شما راحت است و مچ دست شما را خسته نمی‏‌کند.
• دستان خود را گرم نگه دارید. اگر در محیطی سرد کار می‌‏کنید به احتمال زیاد دچار درد و سفتی عضلات دست خواهید شد. اگر نمی‎‌توانید دما را در محل کار کنترل کنید، دستکش‌‏های بدون انگشت که دست و مچ شما را گرم نگه می‏‌دارند، بپوشید.

نحوه صحیح تشخیص تنگی کانال مچ دست

پزشک برای تشخیص تنگی یا گرفتگی کانال مچ دست ممکن است علاوه بر معاینه از شما سوالاتی کند و یک یا چند آزمایش زیر را تجویز کند:

• تصویربرداری اشعه ایکس. بعضی از پزشکان برای رد سایر دلایل درد مچ دست مانند آرتروز یا شکستگی، انجام تصویربرداری اشعه ایکس مچ دست آسیب‌‏دیده را توصیه می‏‌کنند. بااین‎‌حال، تنها انجام این آزمایش برای تشخیص سندرم تونل کارپال کافی نیست.
• الکترومیوگرافی. این آزمایش تخلیه‌‏های الکتریکی ریز تولید شده در عضلات را اندازه‏‌گیری می‌کند. در طول این آزمایش، پزشک شما یک الکترود با سوزن نازک را در عضلات خاص قرار می‌‎دهد تا فعالیت الکتریکی را هنگام انقباض و استراحت عضلات ارزیابی کند. الکترومیوگرافی می‎‌تواند آسیب به عضلات کنترل شده توسط عصب مدیان را شناسایی کند و همچنین ممکن است سایر شرایط را رد کند.
• بررسی هدایت عصبی. در نوعی الکترومیوگرافی، دو الکترود روی پوست شما چسبانده می‌‏شوند. به کمک یکی از آنها یک شوک کوچک از طریق عصب مدیان عبور داده می شود تا ببینید آیا تکانه‎‌های الکتریکی در تونل کارپال کاهش یافته است یا خیر. این آزمایش ممکن است برای تشخیص وضعیت شما و رد سایر شرایط استفاده شود.

انواع راه‌های درمان تنگی کانال مچ دست که باید بدانید

توصیه می‏‌کنیم این سندرم را در اسرع وقت پس از شروع علائم آن درمان کنید. در مراحل اولیه، کارهای ساده‌‏ای که می‏‌توانید برای خود انجام دهید ممکن است مشکل شما را برطرف کنند. مواردی مانند:

• دادن استراحت‏‌های مکرر به دست حین کار
• اجتناب از انجام فعالیت‌هایی که باعث بدتر شدن علائم می‏‌شوند
• استفاده از کیسه یخ برای کاهش تورم مچ دست

انجام نوعی ورزش تنگی کانال مچ دست می‌‏تواند به رفع ناراحتی این سندرم کمک کند. بدین شکل که:

• دست خود را مشت کنید، درحالی‌‏که پشت دست رو به پایین است حال انگشتان را به سمت بالا بیاورید. این کار را ۵ تا ۱۰ بار تکرار کنید.
• در مرحله بعدی دوباره دست خود را مشت کنید و این بار بعد از باز کردن آن، تاآنجایی‌‎که ممکن است انگشتان خود را بکشید. این کار را نیز ۵ تا ۱۰ بار تکرار کنید.

سایر گزینه‏ های درمانی شامل آتل‏بندی مچ دست، مصرف داروها و جراحی است. اگر فقط علائم خفیف تا متوسطی دارید که در کمتر از ۱۰ ماه مدام عود می‎‌کنند، آتل بستن و سایر درمان‌‏های محافظه‏ کارانه به شما کمک خواهند کرد. اما اگر احساس بی‏حسی دائم در دستان خود دارید، باید به دکتر ارتوپد مچ دست و پا مراجعه کنید.

اگر این سندرم به موقع تشخیص داده شود، روش‌‎های غیر جراحی زیر ممکن است به بهبود آن کمک کنند:

• آتل‎بندی مچ دست. آتل که مچ دست شما را در حالت بی‏‌حرکت نگه می‌‎دارد می‏‌تواند به رفع علائم گزگز و بی‌‏حسی در شب کمک کند.
• مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID). داروهایی مانند ایبوپروفن ممکن است در کوتاه مدت به تسکین درد کمک کنند. هنوز شواهدی وجود ندارد که این داروها می‌‏توانند سندرم تونل کارپال را بهبود ببخشند.
• مصرف کورتیکواستروئیدها. پزشک شما ممکن است برای تسکین درد، نوعی از کورتیکواستروئیدها مانند کورتیزون را به دورن تونل کارپال تزریق کند. گاهی پزشک از سونوگرافی برای هدایت این تزریقات استفاده می‌‎کند. کورتیکواستروئیدها باعث کاهش التهاب و تورم می‌‎شوند. در نتیجه فشار بر روی عصب میانی مدیان را کاهش می‏‌دهند. کورتیکواستروئیدهای خوراکی به اندازه انواع تزریقی برای درمان سندرم تونل کارپ موثر نیستند.

اگر تنگی کانال مچ دست به علت آرتریت روماتوئید یا آرتریت التهابی دیگری ایجاد شود، در این صورت درمان آرتروز می‎‌تواند علائم این سندرم را کاهش دهد.

اگر علائم شما شدید باشد یا به درمان‎‌های دیگر پاسخ ندهد، ممکن است روش جراحی مناسب باشد. هدف از جراحی تونل کارپال کاهش فشار بر روی عصب مدیان به کمک قطع رباط است. جراحی آن ممکن است به دو روش مختلف زیر انجام شود:

• جراحی آندوسکوپی. جراح شما از دستگاه آندوسکوپ استفاده می‌‏کند که دوربین کوچکی به سر آن متصل است و امکان دیدن داخل تونل کارپال را فراهم می‎‌کند. جراح رباط را از طریق یک یا دو برش کوچک در دست یا مچ شما برش می‏‎‌دهد. برخی از جراحان ممکن است به جای آندوسکوپ از سونوگرافی برای هدایت ابزاری جهت قطع رباط استفاده کنند. جراحی آندوسکوپیک ممکن است درد کمتری نسبت به جراحی باز در چند روز یا هفته‏‌های اول پس از جراحی داشته باشد.
• جراحی باز. جراح شما در مسیر تونل کارپال یک برش در کف دست ایجاد می‏‌کند و رباط را برش می‎‌دهد تا عصب آزاد شود.

قبل از جراحی درباره خطرات و مزایای هر روش با جراح خود صحبت کنید. خطرات هر دو روش جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آزاد شدن ناقص رباط
• عفونت زخم
• تشکیل اسکار
• آسیب به اعصاب یا رگ‏‌های خونی

در طی روند بهبودی پس از جراحی، بافت‏‌های رباط به تدریج دوباره رشد می‌‏کنند درحالی‏‌که فضای بیشتری برای عصب فراهم می‌‏شود. این روند بهبودی به طور معمول چندین ماه طول می‏‌کشد اما پوست در عرض چند هفته بهبود می‏‌یابد.

پزشک پس از اطمینان از بهبودی رباط، شما را به استفاده تدریجی از دست‌‏ها تشویق می‏‌کند. معمولا درد و ضعف شما در اثر تنگی کانال مچ دست پس از گذشت چند هفته تا چند ماه از جراحی برطرف می‎‌شود. دکتر فیزیوتراپ مچ دست و پا میتواند در مسیر بهبود با فیزیوتراپی به شما کمک کند.

درمان تنگی کانال مچ دست با داروهای گیاهی

گیاه آفریقایی پنجه شیطان و ریشه آن یکی از بهترین گزینه‎‌ها برای فیزیوتراپی تنگی کانال مچ دست است. شما می‏‌توانید عصاره آن را تهیه کنید و در قالب دمنوش هر روز به میزان کمی مصرف کنید. از دیگر گیاهان موثر می‎‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اسفند
• زردچوبه
• رزماری

درمان تنگی کانال مچ دست در طب سنتی

متخصصان طب سنتی معتقد به ماساژ آرام مچ دست با روغن کرچک یا زیتون هستند زیرا می‏‌تواند التهاب نواحی مختلف آن را کم کند. خوردن محلول سرکه آب، انگبین و اسپند نیز به مدت ۴۰ شب بسیار موثر است. می‌‎توانید کمی پودر زردچوبه را با شیر گرم مخلوط کنید و روزانه میل کنید. حجامت سرشانه‎‌ها و ساعد به کاهش فشار عصب مدیان کمک زیادی می‌کند.

گفتگوی آنلاین با متخصص طب سنتی

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده علائم و نشانه‎‌های سندرم تونل کارپال که معمولا در فعالیت‌‎های طبیعی و الگوی خواب شما تداخل ایجاد می‏‌کنند، به پزشک مراجعه کنید. درمان زودهنگام سندرم تونل کارپال با استفاده از فیزیوتراپی و تغییر سبک زندگی می‌‏تواند منجر به بهبود قابل توجهی در طولانی‏‌مدت شود و علائم را از بین ببرد. در صورت عدم درمان باید احتمال آسیب دائمی به عصب و عضلات دست را بدهید.

درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری ندارید، از صدها پزشک آنلاین متخصص استخوان و ارتوپد، مشاوره آنلاین تلفنی و متنی بگیرید و مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره‌های ایشان استفاده کنید.

مشورت با فیزیوتراپیست برای درمان