لتارژی یا کاهش سطح هوشیاری چیست؟

لتارژی به انگلیسی به‌صورت lethargy نوشته می‎شود و به‎ نوعی حالت گیجی و خواب‎آلودگی غیرطبیعی اشاره دارد. در واقع در اثر بروز اختلال توجه به زمان و مکان، هوشیاری بیمار کاهش می‌یابد ولی او در کما نیست.

اگرچه برخی از دلایل ساده، مانند فعالیت بیش‎ازحد یا نخوابیدن کافی، می‎توانند باعث بروز این حالت در فرد شوند اما ابتلا به بیماری‎های زمینه‎ای نیز ممکن است باعث بی‎حالی و خستگی طولانی‎مدت شود.

معمولا فرد مبتلا به لتارژی در اثر کاهش هوشیاری احساس بی‎انگیزگی می‎کند و نسبت به فعالیت‎های روزانه خود نگرش بی‎تفاوتی دارد. وی ممکن است احساس کند که در حالت مه مغزی (خستگی ذهنی یا گیجی) راه می‎رود و انرژی لازم برای انجام وظایف عادی خود را ندارد.

سستی ناشی از لتارژی ممکن است ناشی از بروز یک مشکل جسمی یا ذهنی باشد. به‎همین‎دلیل، درصورتی‎که این وضعیت برای مدت طولانی ادامه یابد، باید برای تعیین علت آن به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید. در ادامه به جزئیات بیشتری از لتارژی در پزشکی مانند علت و نحوه درمان آن اشاره خواهیم کرد.

علائم بیماری لتارژی چیست؟

آیا می‎دانید لتارژیک یعنی چه؟ طبق اصول پزشکی، به افراد دارای علائم این بیماری لتارژیک (افراد بی‎حال) می‎گویند. علامت اصلی لتارژی احساس کندی یا سستی در عملکرد بدن به‎خصوص مغز است که می‎تواند منجر به بروز نشانه‎های زیر شود:

• کاهش تمرکز و هوشیاری
• مشکل در توجه، تصمیم‌گیری یا یادآوری مسائل
• احساس سستی، خستگی مداوم و کمبود انرژی
• نیاز مکرر به نشستن و استراحت کردن
• خواب‎آلودگی و افزایش نیاز به خواب
• فقدان ابتکار یا انگیزه و کاهش علاقه به انجام کارهای روزمره
• تغییرات در خلق‎و‎خو
• تغییر در اشتها
• سفتی یا ضعف عضلانی
• سردرد یا بروز درد عضلانی در نواحی دیگر بدن
• کسالت یا احساس ناراحتی عمومی

لتارژی در نوزادان و کودکان خردسال

نوزادان یا کودکان خردسال نیز می‎توانند بی‎حالی را تجربه کنند. علائم آن در بچه‎ها که ممکن است نیاز به مراقبت فوری پزشکی داشته باشد عبارتند از:

• خواب بیش‎ازحد، مشکل در بیدار شدن و کاهش گریه‎های طبیعی نوزاد
• تب بیشتر از ۳۸.۹ درجه سانتی‌گراد
• علائم کم‎آبی مانند گریه بدون اشک، خشکی دهان یا کاهش حجم ادرار
• بروز ناگهانی راش پوستی
• استفراغ شدید به‎ویژه برای بیش از ۱۲ ساعت

درصورتی‎که کاهش هوشیاری فرزند شما ناشی از ابتلا به یک بیماری زمینه‎ای مانند عفونت باشد، تاخیر در روند درمان گاهی تهدیدکننده زندگی است.

علت لتارژی (کاهش سطح هوشیار) چیست؟

علت کاهش سطح هوشیاری گسترده است و می‎تواند از حالت خستگی موقت تا یک وضعیتی سلامتی مزمن متغیر باشد.

لتارژی یک علامت ذهنی است و افراد به طور متفاوت آن را توصیف می‎کنند. به‎همین‎دلیل، هیچ راه مشخصی برای آزمایش آن وجود ندارد. تنها راهکار بررسی سبک زندگی و سابقه پزشکی بیمار برای حذف تعدادی از علل موثر در بروز آن است. از علل رایج ابتلا به لتارژی (کاهش سطح هوشیار) می‎توان به موارد زیر اشاره کرد.

فشار بیش از‌ حد

وارد کردن فشار بیش‎ازحد به بدن ممکن است یکی از دلایل ساده و موقتی ابتلا به لتارژی باشد. فردی‎که بیش‎ازحد خود را از نظر جسمی خسته می‎کند، ممکن است احساس کند که ذخایر انرژی او تخلیه شده‎اند و حتی با کاهش هوشیاری مواجه شود.

انجام تمرینات ورزشی بسیار سخت، پیاده‎روی در مسافت‎های طولانی، گذراندن زمان زیادی در آفتاب، ساعات طولانی کار کردن و انجام کارهای تکراری در وقوع این وضعیت موثر هستند. معمولا استراحت، افزایش مصرف آب و تغذیه خوب می‎توانند به بهبودی فرد کمک کنند.

استرس و اضطراب مداوم

حضور در محیط‎های پراسترس می‎تواند باعث شود که فرد احساس خستگی و بی‎حالی کند. به‎همین‎دلیل، افراد مبتلا به افسردگی و اختلالات اضطرابی اغلب درگیر علائم لتارژی هستند.

آسیب و جراحت

برخی از آسیب‎های حاد ممکن است باعث بی‏حالی و بروز سایر علائم لتارژی شوند، زیرا بدن از انرژی خود برای التیام جراحت استفاده می‎کند. به عنوان مثال افرادی‎که دچار شکستگی استخوان می‎شوند، ممکن است متوجه شوند که در دوران نقاهت قابلیت انجام فعالیت کمتری دارند و بی‌حال‌تر هستند.

ورزش نکردن یا نداشتن فعالیت بدنی کافی

اگرچه فعالیت بیش‎ازحد ممکن است فرد را با احساس خستگی یا بی‎حالی مواجه کند، اما نداشتن فعالیت بدنی کافی نیز ممکن است علائم مشابهی ایجاد کند. معمولا این مشکل در افراد مسن که کمتر ورزش می‎کنند یا حرکت بدنی دارند بیشتر مشاهده می‎شود.

مصرف مواد مخدر یا الکل

استفاده مداوم از الکل و مواد مخدر (مانند حشیش) می‌تواند منجر به بروز علائم لتارژی شود. این مساله ممکن است به‎دلیل بروز عوارض جانبی آن‌ها یا سایر عوامل مرتبط با مصرف آن‌ها مانند کمبود خواب یا تغذیه نامناسب باشد.

کمبود خواب

فردی‎که به اندازه کافی نمی‎خوابد یا کم‎خوابی شدید دارد، ممکن است روز بعد متوجه کمبود انرژی، بی‎حالی و کاهش هوشیاری خود شود. زیرا بدون استراحت مناسب، بدن زمان کافی برای ریکاوری ندارد.

خواب زیاد

پرخوابی نیز ممکن است باعث بروز علائم لتارژی شود. زیرا می‎تواند باعث اختلال در چرخه طبیعی خواب و بیداری بدن شود. بزرگسالان معمولا به حدود هفت تا نه ساعت خواب در هر شب نیاز دارند.

رژیم غذایی نامناسب

بدن شما به یک رژیم غذایی سالم و متعادل نیاز دارد تا تمام نیازهای غذایی خود را برآورده کند. داشتن یک رژیم غذایی نامناسب و حاوی پروتئین و کربوهیدرات اندک می‎تواند باعث بروز کمبودهای تغذیه‎ای شود که در ابتلا به لتارژی و بی‎حالی موثر است. کربوهیدرات‌ها منبع اصلی سوخت بدن هستند.

داروها

مصرف برخی از دارو مانند قرص‎های خواب، داروهای ضدفشار خون، مسکن‎ها، داروهای ضدافسردگی، آنتی‎هیستامین‎ها، استروئیدها و دیورتیک‎ها ممکن است منجر به کمبود انرژی یا احساس بی‎تفاوتی شود.

در این شرایط بهتر است با پزشک خود صحبت کند. درصورتی‎که این مساله جز عوارض جانبی موقت دارو نباشد باید برای کاهش دوز یا تغییر دارو اقدام شود. بهتر است بدانید که ابتلا به بیماری‎های جسمی و روانی زیر نیز در بروز لتارژی موثر است:

• عفونت‎ها: آنفولانزا، کووید-۱۹، عفونت‎های انگلی، هپاتیت، اچ آی وی یا ایدز، سل و مونونوکلئوز عفونی
• بیماری‎های مزمن: بیماری کلیوی، بیماری کبدی، ام اس، سرطان، دیابت، فیبرومیالژیا و درد مزمن
• اختلالات خودایمنی: لوپوس و آرتریت روماتوئید
• مشکلات قلبی و عروقی: نارسایی قلبی، سکته قلبی و سندرم تاکی‎کاردی
• مشکلات مغزی: سکته مغزی، ضربه مغزی و سندرم خستگی مزمن
• شرایط ریوی: آمفیزم و بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
• عدم تعادل هورمونی: کم‎کاری یا پرکاری تیروئید و بیماری آدیسون
• اختلالات خواب: نارکولپسی، آپنه خواب و بی‎خوابی
• کمبودهای تغذیه‎ای: کم‎خونی، کم‎آبی، سوءتغذیه و کمبود ویتامین B12 و ویتامین D
• شرایط سلامت روان: افسردگی، غم و اندوه و اضطراب مزمن
• اختلالات خوردن: پرخوری عصبی، بی‎اشتهایی، چاقی و کمبود وزن

اخیرا مشخص شده است که روند درمان سرطان با شیمی‎درمانی و پرتودرمانی نیز در بروز لتارژی موثر است. در این وضعیت، اقدامات پرستاری در کاهش سطح هوشیاری بیمار اهمیت زیادی دارد.

انواع لتارژی

به طور کلی، می‎توان این وضعیت را به دو شکل زیر دسته‎بندی کرد:

• لتارژی مرتبط با سبک زندگی: اغلب موقتی است و با تغییر سبک زندگی می‎توان آن را به‎راحتی رفع کرد.
• لتارژی مرتبط با ابتلا به بیماری زمینه‎ای: اصولا تا زمانی‎که بیماری درمان یا کنترل نشود، علائم لتارژی فروکش نمی‎کند.

نحوه پیشگیری از بروز لتارژی چیست؟

اگرچه همیشه پیشگیری از بروز این مشکل ممکن نیست، اما کارهایی وجود دارد که فرد می‎تواند انجام دهد تا انرژی بیشتری داشته باشد و هر روز با انگیزه بماند. مواردی چون:

• خواب کافی در هر شب
• کنترل تمرینات و زمان‌بندی فعالیت‌های خارج از منزل
• خوردن یک رژیم غذایی متنوع و متعادل که حاوی مقدار زیادی میوه و سبزیجات است.
• اجتناب از مصرف غذاهای شیرین که ممکن است باعث کاهش انرژی شود.
• اجتناب از مصرف زیاد نوشیدنی‎های کافئین‎دار و سایر نوشیدنی‎های انرژی‎زا، زیرا ممکن است بعد از چند ساعت باعث کاهش انرژی شود.
• هر شب تقریبا در ساعت مشخصی به رختخواب رفتن
• اجتناب از نگاه کردن به گوشی یا تلویزیون قبل از خواب شبانه
• انجام فعالیت‎های آرامش‎بخش در طول روز مانند یوگا و تکنیک‎های ذهن‎آگاهی

اگر لتارژی نتیجه یک بیماری زمینه‎ای باشد، اتخاذ تدابیری برای درمان آن نیز به جلوگیری از احساس بی‎حالی و کاهش هوشیاری کمک می‎کند.

نحوه صحیح تشخیص لتارژی

پزشک معمولا برای بحث در مورد هر یک از شرایط پزشکی قبلی شما، یک تاریخچه پزشکی کامل می‎گیرد. هم‎چنین معاینه فیزیکی انجام می‎دهد که می‎تواند شامل موارد زیر باشد:

• گوش دادن به صدای قلب و ارزیابی وضعیت ریه‎ها
• اندازه‎گیری فشار خون
• بررسی صداها و احساس درد در ناحیه شکم (به‎خصوص در محل روده‎ها)
• ارزیابی کیفیت هوشیاری و آگاهی ذهنی

نوع آزمایش تشخیصی معمولا به آنچه که پزشک شما مشکوک است علت اصلی آن باشد بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر پزشک فکر می‎کند که شما ممکن است اختلال تیروئید داشته باشید، ممکن است آزمایش خون را برای تعیین سطح هورمون‎های تیروئید تجویز کند. از آزمایش خون برای بررسی کم‎خونی، دیابت، بیماری‎های التهابی و عفونت احتمالی نیز استفاده می‎شود.

آزمایش آنالیز ادرار اصولا برای بررسی مشکلات کلیوی و مجاری ادراری تجویز می‎شود. پزشک ممکن است آزمایش‎های تصویربرداری مانند سی‎تی اسکن یا ام آر آی را در صورت مشکوک بودن به مشکلات مغزی مانند ضربه مغزی، سکته مغزی یا مننژیت تجویز کند.

نحوه درمان کاهش سطح هوشیاری یا لتارژی به چه شکل است؟

روند درمان به علت زمینه‎ای و مرحله لتارژی بستگی دارد و می‎تواند از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشد. اگر لتارژی مربوط به اختلالات خواب باشد، می‌توان روی ایجاد یک روال ثابت برای خواب کافی و آرام کار کرد. دلایل ساده‎ای مانند فعالیت بیش‎ازحد، ممکن است فقط به استراحت، هیدراته ماندن و خوب خوردن نیاز داشته باشند.

اگر بی‌حالی و کاهش هوشیاری ناشی از بیماری جسمی یا روانی دیگری باشد، درمان علت زمینه‌ای مهم است. پزشک با شما همکاری می‌کند تا بسته به وضعیت سلامتی، علائمی که تجربه می‌کنید، سابقه پزشکی و شرایط و ترجیحات شما، بهترین مسیر درمانی را ترسیم کند.

اگر بعد از درمان علت لتارژی همچنان این مشکل ادامه یابد، ممکن است از داروهای محرک مانند مودافینیل برای افزایش انرژی استفاده شود.

راهکارهای خانگی برای درمان لتارژی (کاهش سطح هوشیاری)

می‎توانید از روش‎های زیر برای مقابله با لتارژی استفاده کنید:

• برنامه زندگی خود را تنظیم کنید: سعی کنید برنامه و انتظارات خود را به‎گونه‎ای تنظیم کنید که با کاهش فعالیت بتوانید کمی بیشتر استراحت کنید.
• به عزیزان خود اطلاع دهید: اگرچه مراقبت از بیماران با کاهش سطح هوشیاری تا حد زیادی مشکل است، اما بهتر است از یکی از اعضای خانواده خود بخواهید که به شما کمک کند. با خانواده خود صحبت کنید و به آن‎ها بگویید که چه احساسی دارید تا آن‎ها بفهمند که سطح انرژی پایین، کاهش توجه و عدم مشارکت شما ناشی از بی‎علاقگی نیست.
• کمی ورزش کنید: ورزش کردن می‎تواند به افزایش سطح انرژی شما کمک کند. حتی ۱۰ دقیقه پیاده‎روی در روز نیز در کاهش علائم شما موثر است.
• اجتناب از مصرف مواد مخدر: از مصرف موادی مانند الکل، نیکوتین، کوکائین یا سایر مواد مخدر خودداری کنید.

به طور کلی، روی حفظ یک برنامه روزانه ثابت و متعادل، برنامه کاری معقول، خواب کافی و یک رژیم غذایی مغذی تمرکز کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

برخورد با بیمار کاهش سطح هوشیاری و مواجهه با علائم لتارژی ممکن است نیاز به مراقبت‎های پزشکی اورژانسی داشته باشد، به‎خصوص اگر به طور ناگهانی ظاهر شوند. در صورت احساس بی‎حالی همراه با علائم زیر، به‎دنبال مراقبت‎های فوری پزشکی باشید:

• درد در قفسه سینه
• عدم پاسخگویی یا حداقل پاسخگویی به محرک‎های محیطی
• ناتوانی در حرکت دادن اندام‏های یک طرف بدن
• سرگردانی مانند ندانستن نام، تاریخ یا مکان خود
• ضربان قلب سریع
• فلجی و بی‎حسی در یک یا هر دو طرف صورت
• از دست دادن هوشیاری
• خونریزی از راست روده
• سردرد شدید
• تنگی نفس
• استفراغ خونی

هم‎چنین اگر هر یک از علائم زیر را در کنار کاهش هوشیاری تجربه کردید، بهتر است به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید:

• دردهایی که با مسکن از بین نمی‎روند
• مشکل در خوابیدن
• دشواری در تحمل دمای گرم یا سرد
• سوزش چشم
• خستگی که بیش از دو هفته طول بکشد
• احساس غم و اندوه یا تحریک‎پذیری بیش‎ازحد
• تورم غدد گردن
• افزایش یا کاهش وزن غیرقابل توضیح

درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری را ندارید، توصیه می‌کنیم از خدمات دکتر مغز و اعصاب آنلاین پذیرش۲۴ استفاده کنید. مشکلات خود را مطرح‌ کرده و از مشاوره آنلاین بهترین متخصص بیهوشی یا پزشک متخصص مغز و اعصاب برای درمان استفاده کنید.

پاسخ به سوالات متداول در زمینه لتارژی (کاهش سطح هوشیاری)

در این بخش می‌توانید پاسخ تعدادی از ابهامات ذهنی خود را بیابید.

لتارژی در پزشکی چیست؟

وضعیتی است که با خستگی، خواب‌آلودگی و کمبود غیرمعمول انرژی و هوشیاری ذهنی مشخص می‌شود. طبق اصول پزشکی، لتارژی یا بی‌حالی ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل سلامتی یا پاسخی طبیعی به کمبود خواب، استرس یا عادات غذایی ضعیف باشد. به‎همین‎دلیل، در اولین فرصت مراجعه به پزشک لازم است. با جستجو در اینترنت می‎توانید با لتارژی معنی و لتارژی ویکی پدیا آشنا شوید.

لتارژی هیپنوتیزم چیست؟

مرحله لتارژی یا مرگ کاذب در هیپنوتیزم، از عمیق‌ترین مراحل ریلکسیشن است. در این مرحله، فرد کاملا بی‌حس می‌شود و حتی اگر جسم تیزی به بدن او فرو کنید احساس درد و ناراحتی نخواهد کرد. بنابراین، لتارژی هیپنوتیزم برخلاف لتارژی پزشکی جای نگرانی ندارد.

درمان لتارژی (کاهش سطح هوشیاری) با طب سنتی چگونه است؟

طب سنتی علاوه‎بر تاکید بر یافتن علت اصلی بروز این مشکل، روی مصرف دمنوش‎های آرامش‎بخش مانند دمنوش گل گاوزبان، اسطوخودوس و سنبل‎الطیب نیز متمرکز است. از طرفی، معتقد است که ورزش منظم، ماساژدرمانی، داشتن یک رژیم غذایی سبک و درمان بیماری‎های زمینه‎ای مانند دیابت، فشار خون بالا و غیره نیز واقعا موثر است.